شایع ترین دردهای اسکلتی- عضلانی در ایستگاهای کاری و استرس زا های شغلی کدامند؟ چگونه می توان عوامل ایجاد کننده دردهای اسکلتی عضلانی در ایستگاههای کاری و استرس زا های شغلی را رتبه بندی نمود؟ در مطالعه حاضر با توجه به اهمیت سلامت نیروی کار از بعد جسمی و عضلانی و همچنین روانی، وجود اختلالات عضلاني- اسكلتي در ایستگاه های مختلف کاری و استرس روانی- اجتماعي حاصل از آن، ابتدا به تعیین میزان دردهای اسکلتی-عضلانی و استرس شغلی در کارکنان اداری و رتبه بندی این اختلالات پرداخته و سپس با ارائه راهکارهای موجود نسبت به معرفی بهترین راهکار جهت به حداقل رسانیدن آسیبهای مذکور با استفاده از ابزاری مانند مشاهده عینی و پرسشنامه استاندارد و روش های علمی اقدام گردیده است. می توانید این پژوهش رشته مهندسی صنایع را به صورت فایل word دانلود نمایید.
مقدمه
امروزه مخاطرات ناشی از کار به یکی از نگرانیهای اجتماعی جامعۀ کارگری و دست اندرکاران مسائل بهداشت، سلامت و ایمنی محیط کار تبدیل شده است. در جهان صنعتی امروز کارگران و کارکنان ناچارند خود را با شرایط نامناسبی که محیط و ابزار مورد استفاده بر آنها تحمیل می کند منطبق و مناسب سازد و با محدودیت های ایجاد شده به گونه ای کنار آیند. پیامد چنین مصالحه ای می تواند بسیار وخیم بوده و برکیفیت زندگی فرد اثرات نامطلوب بگذارد.
طبق پیش بینی سازمان بین المللی کار (ILO) هر ساله حدود 3,2 میلیون کارگر در نتیجۀ حوادث شغلی و بیماریهای مرتبط با کار جان خود را از دست میدهند. از طرفی میزان بروز حوادث شغلی منجر به مرگ در کشورهای درحال توسعه 3 تا 4 برابر کشورهای توسعه یافته است. این حوادث معمولاً به صورت غیر عمد اتفاق میافتد. درکشور ایران نیز سالانه حدود 14 هزار حادثۀ شغلی رخ میدهد.
کار جزء جدایی ناپذیر زندگی انسان است.امروزه با گسترش علوم و تکنولوژي، عوارض و بیماري هاي شغلی افزایش یافته است.بررسیها نشان میدهد که این آسیبها ناشی از پوسچرهای نامناسب کاری است و موجب بروز دردهای خفیف کمر تا معلولیتهای شدید می شود. تحقیقات نشان میدهد که کار طولانی مدت نشسته به افزایش ناراحتیهای اسکلتی - عضلانی در کاربران منجر می شود.
به عنوان مثال در محیط های اداری به دلیل یکنواخت و تکراری بودن کار با رایانه، اختلالات اسکلتی- عضلانی خودگزارشی به ویژه در نواحی گردن، پشت و کمر زیاد می باشد. افزایش این اختلالات بر سلامتی و بهره وری افراد تأثیر منفی می گذارد. ریسک فاکتورهای گوناگون در ایستگاههای کاری اداری در وقوع این آسیبها نقش دارند، شامل عوامل بیومکانیکی نظیر وضعیت بدنی نامطلوب، عوامل محیطی نظیر دما، عوامل روانی و سازمانی همچون تقاضای بالای خدمت و عوامل فردی مثل جنس، سن و BMI .
در مطالعه حاضر با توجه به اهمیت سلامت نیروی کار از بعد جسمی و عضلانی و همچنین روانی، وجود اختلالات عضلاني- اسكلتي در ایستگاه های مختلف کاری و استرس روانی- اجتماعي حاصل از آن، ابتدا به تعیین میزان دردهای اسکلتی-عضلانی و استرس شغلی در کارکنان اداری و رتبه بندی این اختلالات پرداخته و سپس با ارائه راهکارهای موجود نسبت به معرفی بهترین راهکار جهت به حداقل رسانیدن آسیبهای مذکور با استفاده از ابزاری مانند مشاهده عینی و پرسشنامه استاندارد و روش های علمی اقدام گردیده است.
بیان مساله
برخلاف تصور عمومی در مورد راحت بودن کارهای اداری،شیوع بیماریهای شغلی و در رأس آن عوارض و بیماریهای اسکلتی عضلانی منجر به غیبت از کار در کارهای اداری بسیار شایع است. بررسی ها نشان میدهد که علت بیش ازنیمی از غیبتها در محیط کار بیماریها و اختلالات اسکلتی عضلانی است. آسیبهای اسکلتی عضلانی از عوامل شایع آسیبهای شغلی و ناتوانی در کارمندان اداری کشورهای درحال توسعه است. بررسی ها نشان میدهد که این آسیب ها ناشی از پوسچرهای نامناسب کاری است و موجب بروز دردهای خفیف کمر تا معلولیتهای شدید میشود.
تحقیقات نشان میدهد که کار طولانی مدت نشسته به افزایش ناراحتیهای اسکلتی عضلانی در کاربران منجر میشود ریسک فاکتورهای گوناگون در ایستگاههای کاری اداری در وقوع این آسیبها نقش دارند، شامل عوامل بیومکانیکی نظیر وضعیت بدنی نامطلوب، عوامل محیطی نظیر دما، عوامل روانی و سازمانی همچون تقاضای بالای خدمت و عوامل فردی مثل جنس، سن و...
بنابراین بهترین رویکرد برای پیشگیری از ناراحتیهای اسکلتی عضلانی، طراحی ایستگاههای کاری با پوسچرهای کاری قابل تنظیم و متنوع در طول روز کاری است. همچنین در مجموعه ای از مداخلات ارگونومیک، برای تغییروضعیت بدن از نشسته به ایستاده، زمانهای استراحت در حین کار پیشنهاد شده که در این صورت راه رفتن در طول زمان استراحت یکی از مداخلات است .با توجه به نتایج تحقیقات یکی از مهمترین راهکارهای کاهش مشکلات اسکلتی عضلانی در محیطهای کاری اداری توجه به ویژگیهای ایستگاه کاری و طراحی کار به صورت نشسته و به صورت نشسته ایستاده است.
پژوهشگران به موضوعاتی که موجب افزایش عملکرد کارکنان، کاهش غیبت و ترک خدمت و درنهایت افزایش کیفیت زندگی شغلی آنها شود، توجه میکنند و میپردازند. وضعیت نامناسب بدن و ضعیف بودن طراحی ایستگاههای کاری از نظر ارگونومیکی، ازجمله عوامل کاهندة کیفیت زندگی شغلی کارکنان محسوب میشوند. از اینرو، طراحی ارگونومیکی ایستگاههای کاری در محیطهای اداری اهمیت بسزایی دارد.
اختلالات اسکلتی- عضلانی با احساس درد آغاز شده به سوی بیماری پیش می رود که در آن محدود شدن حرکت اندام ها و یا کاهش قدرت وتوان ماهیچه ای مشاهده می شود. از فاکتورهای مهمی که در اختلالات اسکلتی - عضلانی اثر دارد تنشهای شغلی میباشد که دارای پیامد جسمی،روانی، رفتاری و سازمانی است که باعث کاهش رضایت شغلی وکاهش تعهد سازمانی میگردد. با توجه به گسترش اختلالات اسکلتی – عضلانی ، کاهش و پیشگیری از آن به صورت یک اولویت مهم در سطح جهانی مطرح شده است. در طول چند دهه گذشته استرس توجه بسیاری از محققین وپژوهشگران را در زمینه های مختلف به خود جلب کرده است . مهمترین ریسک فاکتورهایی که در ایجاد ناراحتیهای اسکلتی عضلانی نقش دارند عبارتند از : فعالیت تکراری، اعمال نیروی زیاد، پوسچرکاری نامناسب، فشارهای تماسی، ارتعاش و خستگی فیزیکی. لذا مساله ای که در این تحقیق به دنبال آن هستیم شناسایی و رتبه بندی عوامل ایجاد دردهای اسکلتی- عضلانی با نقش میانجی استرس های شغلی با توجه به ایستگاههای کاری و ارائه راهکار برای کاهش آنها جهت ارتقا بهره وری می باشد.
فهرست مطالب
فصل اول کلیات تحقیق 1
1-1 مقدمه 2
2-1 بیان مساله 3
3-1 ضرورت های خاص انجام تحقیق 5
4-1 اهداف تحقیق 7
1-4-1 اهداف خاص تحقیق 7
2-4-1 اهداف کاربردی تحقیق 7
1-5 فرضیه تحقیق 8
1-6 تعریف واژگان کلیدی 8
1-6-1 دردهای اسکلتی- عضلانی : 8
1-6-2 ارگونومی : 8
1-6-3 ایستگاه کار : 8
1-6-4 استرس (stress) : 9
1-6-5 استرسور (Stressor) : 9
1-6-6 استرین (Strain) : 9
1-6-7 مقابله (coping) : 9
1-6-8 رضایت شغلی : 9
1-6-9 فرآیند تحلیل سلسله مراتبی : 10
1-6-10 MCDM : 10
1-7 متغیرهای تحقیق : 10
1-8 سوالهای تحقیق : 11
1-8-1 سوال های اصلی تحقیق : 11
1-8-2 سوال های فرعی تحقیق : 11
1-9 روش تحقیق : 11
1-10 روش گردآوری اطلاعات : 11
1-11 جامعه آماری : 12
1-12 نتیجه گیری فصل : 12
فصل دوم مبانی نظری و پیشینه تحقیق 13
2-1 مقدمه 14
2-2 تعاریف : 14
2-2-1 ارگونومی: 14
2-2-2 کاربرد ارگونومی : 15
2-2-3 مداخله ارگونومی : 16
2-2-4 اختلالات اسکلتی – عضلانی : 16
5-2-2 عوامل ایجاد کننده دردهای اسکلتی عضلانی : 17
6-2-2 فيزيولوژي كار (Work Physiology)) : 18
7-2-2 انواع دردهای اسکلتی عضلانی : 18
7-2-2 ایستگاه کار و انواع آن : 21
8-2-2 استرس : 22
9-2-2 فرسودگی شغلی : 22
1-9-2-2 پیامدهای فرسودگی شغلی ناشی از اختلالات اسکلتی عضلانی : 23
10-2-2 اثربخشی 23
11-2-2 بهره وری 23
12-2-2 رضایت شغلی : 24
13-2-2 تعهد سازمانی : 24
2-3 پیشینه تحقیق : 24
4-2 نتیجه گیری فصل 29
فصل سوم روش شناسی تحقیق 30
1-3 مقدمه 31
2-3 رویکردهای علمی 31
1-2-3 پژوهش تاریخی 32
2-2-3 پژوهش پیمایشی 33
3-2-3 پژوهش تجربی 33
3-3 سنجش و ارزیابی 34
4-3 روش تحقیق 34
5-3 جامعه آماری و روش نمونه گیری 35
6-3 حجم نمونه 35
7-3 روش جمع آوری داده ها 37
3-8 ابزارهای جمع آوری داده ها : 38
1-8-3 پرسشنامه ها 40
9-3 روش تجزیه و تحلیل داده ها 46
10-3 محدودیت اجرای طرح 46
11-3 ملاحظات اخلاقی 47
12-3 جمع بندی فصل : 47
فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها 49
1-4 مقدمه 50
2-4 آمار توصیفی متغیرهای جمعیت شناختی تحقیق 50
1-2-4 جنس 51
2-2-4 سن 51
3-2-4 سطح تحصیلات 52
4-2-4 وضعیت استخدامی 53
4-3 توصیف متغیرهای پژوهش 53
1-3-4 بررسی بیماریهای شایع 53
4-4 عوامل ایجاد دردهای اسکلتی عضلانی 58
5-4 ارائه راهکار برای کاهش و رفع درد اسکلتی عضلانی : 63
6-4 رتبه بندی راهکارها 64
7-4 نتیجه گیری فصل 65
فصل پنجم بحث و نتیجه گیری 67
1-5 مقدمه 68
2-5 بحث و مقایسه حاصل از بررسی تحقیق 69
3-5 پیشنهادات برای تحقیقات آتی 71
4-5 محدودیت های تحقیق 71
ضمائم 72
منابع و مراجع : 80
فهرست جداول
جدول 3-1 ضريب آلفا براي پرسشنامه ارگونومي 44
جدول 4-1 جنسیت جامعه 51
جدول 4-2 سن جامعه 52
جدول 4-3 سطح تحصیلات جامعه 52
جدول 4-4 وضعیت استخدامی جامعه 53
جدول 4-5 میانگین و انحراف معیار شایع ترین دردها و بیماری ها 54
جدول 4-6 عوامل ایجاد اختلالات و دردهای اسکلتی عضلانی 58
جدول 4-7 سوالات پرسشنامه در علت ایجاد درد 59
جدول 4-8 راهکارهای مقابله و پیشگیری از ایجاد دردهای اسکلتی عضلانی 63
جدول 4-9 وزن معیارها 64
جدول 4-10 رتبه بندی راهکارها 65