هدف از اين تحقیق، بررسی دلایل انحراف عملکرد از بودجه مصوب سازمان های دولتی می باشد. تحقیق حاضر از نظر هدف یک تحقیق کاربردی و از نظر چگونگی دستیابی به داده ها از نوع تحقیقات توصیفی - پیمایشی است. بدین منظور 384 نفر از کارکنان دولتی به عنوان نمونه آماری به روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شده و داده های موردنیاز توسط پرسشنامه از بین آنها جمع آوری شد. پرسشنامه مورد استفاده در این تحقیق شامل پرسشنامه 32 سوالی می باشد که براساس مدل سه عاملی (توانایی، اختیار، پذیرش) تهیه و تدوین شد. روایی پرسشنامه به روش محتوایی مورد تایید قرار گرفت و برای پایایی پرسشنامه نیز از آلفای کرونباخ استفاده شد که برای کل پرسشنامه مقدار 874/0 به دست آمد که نشان از پایایی مناسب پرسشنامه مورد بررسی بود. جهت تجزیه و تحلیل داده ها در این تحقیق از آزمونهای تی استیودنت و فریدمن توسط نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج تجزیه و تحلیل فرضیات تحقیق نشان داد که: 1) عدم توانایی لازم و مولفه های آن (عدم توانایی ارزیابی عملکرد، عدم توانایی نیروی انسانی و عدم توانایی فنی) در پیاده سازی بودجه بر انحراف عملکرد از بودجه مصوب موثر بودند. 2) عدم اختیار لازم و مولفه های آن (عدم اختیار قانونی، عدم اختیار رویه ای و عدم اختیار سازمانی) در پیاده سازی بودجه بر انحراف عملکرد از بودجه مصوب موثر بودند. 3) عدم پذیرش لازم و مولفه های آن (عدم پذیرش سیاسی، عدم پذیرش مدیریتی و عدم پذیرش انگیزشی) در پیاده سازی بودجه بر انحراف عملکرد از بودجه مصوب موثر بودند. 4) رتبه های مولفه های تحقیق نیز نشان داد که به ترتیب مولفه های عدم اختیار لازم، عدم پذیرش لازم و عدم توانایی لازم، دارای اولویت های اول تا سوم تاثیر بر انحراف عملکرد از بودجه مصوب موثر می باشند. می توانید این تحقیق رشته حسابداری را به صورت فایل word دانلود نمایید.
مقدمه
بودجه بندي بر مبناي عملکرد عبارت است است از برنامه سالیانه به همراه بودجه سالیانه که رابطه میان وجوه تخصص یافته به هر بر نامه و نتایج بدست آمده از آن برنامه را نشان می دهد (پناهی، 1386). یعنی با میزان مشخصی مخارج انجام شده در هر برنامه، باید مجموعه اي معین از هدف ها تعیین شود. مهم ترین هدف بودجه بندي بر مبناي عملکرد، اصلاح مدیریت بخش عمومی و افزایش اثربخشی مخارج این بخش است (باباجانی، 1387). محدودیت منابع و نبود ارتباط مشخص بین بودجه عملیاتی هر دستگاه و خصوصا نبود امکان پایش دقیقی فعالیت ها، تکیه بر چانه زنی در جذب اعتبارات بیشتر براي توسعه واحدها توسط دست اندرکاران محلی، باعث جدایی نظام تهیه و کنترل بودجه از نظارت بر کارایی هزینه، شفاف نبودن فرایند بودجه ریزي، فقدان نظام گزارش دهی مالی در نظام مالی دولتی جهت ارزیابی و همچنین تمرکز شدیدي روي داده ها و بی توجهی به نتایج کسب شده، موجب بروز مشکلاتی در تنظیم بودجه دولت و استفاده نکردن بهبنه از آن گردیده است (پناهی، 1386).
باید گفت که بودجه بندي بر مبناي عملکرد به شکل کلی در پی این است که روشن کند بودجه و منابع مالی به مصرف رسیده چگونه نتایج مطلوب را به بار خواهد آورد، و از این طریق می تواند با نشان دادن اثرات بالقوه افزایش یا کاهش بودجه، به تصمیم گیري درباره تخصیص منابع کمک موثري کند. البته تهیه یک بودجه عملیاتی لزوما نیازمند نشان دادن یک رابطه علت و معلولی مستقیم و دقیق نیست و همواره نیز با استفاده از ابزار علمی دقیق نمی توان وجود چنین رابطه اي را اثبات کرد و نتایج را دقیقا پیش بینی کرد (یانگ، 2008).
بنابراین با توجه به هدف اين پژوهش، در این فصل، ابتدا به بیان مسئله مورد بررسی در پژوهش پرداخته و سپس اهمیت موضوع شرح داده می شود. پس از آن هدف از انجام پژوهش ذکر می گردد و سوالاتی را که در طول فرآیند تحقیق در جستجوی پاسخی برای آنها بوده، مطرح می شوند. در ادامه فرضیات تحقیق ذکر می گردد. سپس مدلی مفهومی از پژوهش ارائه نموده و پس از آن به متغیرهای تحقیق و تعاریف نظری و عملیاتی پرداخته می شود. در پایان نیز قلمرو تحقیق ارائه می شود.
بیان مسأله
سازمان های دولتی، مؤسسه هاي مستقل و عمومي هستند كه به منظور اداره کشور تأسيس شده اند. سازمان های دولتی به عنوان مديران و مراجع اصلي هماهنگ كننده اداره امور کشور نقش بسيار مهمي در حل معضلات دارند كه اين مهم به طور مسلم در سايه نبود بحران در بودجه محقق خواهد شد. بودجه ريزي و كنترل بودجه نشانه اصلي براي برنامه ريزي، كنترل و پاسخ گويي در سازمانهاي بخش عمومي است و تأمين كننده حيات هر سازمان يا نهاد دولتي و عمومي است. در سازمان های دولتی، اهميت بودجه ريزي و كنترل بودجه به هنگام مواجه با كسري و تلاطم بودجه اي اهميت فراواني دارد؛ زيرا بيش از 95% از منابع مالي سازمان های دولتی از محل بودجه تأمين مي شود و وابستگي به كمك هاي بلاعوض دولتي كمتر از 5% است (حاجیها و شمسی، 1394).
به دلايل سياسي و نهادي لازم است كه سازمان های دولتی سطح مخارج خود را متناسب با بودجه تعيين شده تنظيم كنند (جانسون و سیوربو ، 2014). بنابراین، مسأله اساسي در بحث بودجه ريزي بخش عمومي، توجه به انحرافات غيرعادي و بويژه كسري بودجه است. به دنبال موضوع امكان انحراف در بودجه بحث كنترل بودجه مطرح مي شود. اولين و مهم ترين محدوديت براي حل مسائل روزافزون شهري و ناكارآمدي خدمت رساني بويژه در شهرهاي كشورهاي در حال توسعه از جمله ايران، كسري بودجه و نظام ناكارآمد مديريت و برنامه ريزي هزينه است كه سرانجام موجب دست نيافتن به چشم اندازهاي پيش بيني شده شهري و نارضايتي شهروندان مي شود. بنابراين، براي فراهم آوردن زندگي با كيفيت مناسب براي شهروندان و افزايش رضايت مندي آنان، مطالعه بيش تر در زمينه رفع بحران بودجه اهميت زيادي دارد. در این ارتباط مسئله اي که غالبا مطرح می شود این است که چگونه می توان عملکرد واقعی سازمانها را ارزیابی کرد و بین اعتبارات بودجه اي و عملکرد مورد انتظار سازمانهای دولتی پیوند شفاف و قابل درك برقرار نمود .در این مسیر مشکلات و چالش هایی وجود دارد، ازاین رو در روند کنونی باید اصلاحات اساسی صورت گیرد. بنابراین سعی شده است تا در این تحقیق این هدف مدنظر قرار گرفته و دلایلی که باعث انحراف عملکرد از بودجه مصوب می شود، شناسائی شود و در این راستا راهکارهایی مناسب براي رفع آنها ارائه دهد.
متغیرهای پژوهش و مدل تحقیق
توجهات اخير به اجراي بودجه ريزي عملياتي، عقايدي را در مورد عوامل تاثيرگذار بر اجراي موفق اين نظام ايجاد كرده است. يك چنين مجموعه اي از عقايد در مدل نهادي بخش دولتي ارائه گرديده است. اين مدل بر سه عامل اثرگذار بر اتخاذ اصلاحات تاكيد مي كند: توانايي، اختيار و پذيرش. مطالعات نشان مي دهد كه تعامل اين سه عامل، فضاي اصلاحات كه در آن بودجه ريزي عملياتي اجرا مي شود را تعيين مي كند.
متغیر مستقل: كه به آن متغير متحرك يا درون داد نيز مي گويند شرط مقدم يا پيش شرط اعلام قبل از وقوع يك پيامد يا نتيجه اي به خصوص يا پيشامد متغير وابسته است كه در اين پژوهش متغيرهاي مستقل به ترتيب عبارتند از: عدم توانایی لازم، عدم اختیار لازم و عدم پذیرش لازم.
متغیر وابسته: متغيري است كه به منظور تعيين اثر متغير مستقل، مشاهده و اندازه گيري مي شود كه در این تحقیق انحراف عملکرد از بودجه مصوب به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است.
اهداف تحقیق
هدف پژوهش علمي آن است كه همراه با دلايل و شواهد عيني، استفاده صحيح از فنون، تكنيكها و روش هاي تجزيه و تحليل اطلاعات و حقايق، مباني صحيح و سودمندي را به منظور اتخاذ تصميم در زمينه بر طرف نمودن مشكلاتي سازماني پيشنهاد نمايد. به طور كلي اهداف اين تحقيق با توجه به اهميت موضوع و بيان مسأله به شرح زير مي باشد:
• مقایسه بودجه عملیاتی با بودجه مصوب مربوط به آن
• کشف دلایل موثر در ایجاد مغایرتها و اولویت بندی این عوامل
• ارائه راهکار مناسب جهت کاهش مغایرت مشاهده شده
فهرست مطالب
فصل اول کلیات تحقیق 2
مقدمه 3
1-1-بیان مسأله....................................................................................................................................................3
1-2. اهميت و ضرورت انجام پژوهش 5
1-3. متغیرهای پژوهش و مدل تحقیق: 6
1-4. اهداف تحقیق 7
1-5. سؤالات تحقیق 7
1-5-1. سؤالات اصلی تحقیق: 7
1-5-2. سؤالات فرعی تحقیق: 7
1-6. فرضیات تحقیق 7
1-6-1. فرضیات اصلی تحقیق: 7
1-6-2. فرضیه های فرعی تحقیق: 7
1-7 . تعاریف نظری و عملیاتی مولفه ها: 8
1-8. قلمرو تحقیق 9
فصل دوم مبانی نظری و پيشينه تحقيق 10
مقدمه 11
بخش اول: مباحث نظری 12
2-1. تعریف بودجه 12
2-2. بودجه ریزی 14
2-3. سیر تکوین بودجه 14
2-3-1. بودجه به عنوان ابزار کنترل 15
2-3-2. بودجه به عنوان ابزار مدیریت مالی 15
2-3-3. بودجه به عنوان ابزار برنامه ریزی 16
2-3-4. بودجه به عنوان ابزار راهبردی (استراتژیک) 16
2-4. فرآیند بودجه ریزی 17
2-5. مراحل بودجه ريزي عملياتي 18
2-6. مراحل اجراي بودجه ریزي عملیاتی 18
2-7. نارساییها و مشکلات بودجه ریزی 20
2-8. انواع روشهای بودجه ریزی 21
2-8-1. بودجه ریزی براساس نوع هزینه یا مصرف 21
2-8-2. بودجه ریزی براساس داده های مدیریتی 21
2-8-3. انواع روش های آماده سازی بودجه 21
2-10. بودجه ریزی عملیاتی 28
2-11. اهداف بودجه ریزی عملیاتی 30
2-12. عناصر بودجه ریزی عملیاتی 31
2-13. مزایای بودجه ریزی عملیاتی 33
2-14. عناصر کلیدی در بودجه ریزی عملیاتی 34
2-15. روش های اجرای بودجه ریزی عملیاتی 35
2-16. الزامات اجرای بودجه ريزی عملياتی 38
2-17. مشکلات بودجه ریزي عملیاتی 40
2-18. مبانی قانونی بودجه ریزی عملیاتی در ایران 40
2-19. فرآیند مدیریت و برنامه ریزی برای بهبود عملکرد 44
بخش دوم: مروری بر مباحث تجربی 51
2-20. مطالعات انجام شده در خارج از کشور 51
2-21. مطالعات انجام شده در داخل کشور 53
فصل سوم روش تحقیق 56
مقدمه 57
3-1. روش تحقیق 57
3-2. جامعه آماري و حجم نمونه 58
3-3. ابزار جمع آوری داده ها و اطلاعات 65
3-4. روایی و پایایی پرسشنامه 66
3-4-1. روایی پرسشنامه 66
3-4-2. پایایی پرسشنامه ها 69
3-5. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 70
3-5-1. آزمون کولموگروف اسمیرنوف 70
3-5-2. آزمون تی استیودنت 71
3-5-3. آزمون فریدمن 71
فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها 73
4-1. بررسی مشخصات اعضاي نمونه 74
4-1-1. جنسیت پاسخ دهندگان 74
4-1-2. سن پاسخ دهندگان 75
4-1-3. سنوات خدمت پاسخ دهندگان 76
4-1-4. سطح تحصیلات پاسخ دهندگان 77
4-1-5. پست سازمانی پاسخ دهندگان 78
بخش دوم: آمار استنباطی 80
4-2. نتایج آزمون کولموگروف – اسمیرنوف 80
4-3. آزمون فرضیه های تحقیق (آزمون T تک نمونه ای) 80
4-3-1. فرضیه فرعی 1: 80
4-3-2. فرضیه فرعی 2: 81
4-3-3. فرضیه فرعی 3: 82
4-4. آزمون فريدمن 83
فصل پنجم بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات 85
5-1. بحث و بررسی فرضیات تحقیق 86
5-1-1. بحث و بررسی فرضیه فرعی 1 : 87
5-1-2. بحث و بررسی فرضیه فرعی 2: 88
5-1-3. بحث و بررسی فرضیه فرعی 3: 89
5-2. نتیجه گیری 90
5-3. پیشنهادات پژوهش 91
5-4. پیشنهادات برای تحقیقات آتی 93
5-5. محدودیت های پژوهش 93
منابع و مأخذ 94
فهرست اشکال
شکل 1-1. مدل مفهومی تحقیق (اندروز، 2004) 6
شکل 2-1. مراحل بودجه ريزي عملياتي (پناهي، 1386) 18
شکل 2-2. عناصر بودجه ریزی عملیاتی (عباسی، 1388) 32
شکل 2-3. گامهای اصلی یک سیستم هزینه یابی عملیاتی (حسن آبادی و نجار صراف، 1390). 48
شکل 2-4. چارچوب الگوی هزینه یابی برمبنای فعالیت (سعیدی و مزیدی، 1389) 49
شکل 2-5. ارتباطات بین وظایف و فعالیتها (سعیدی و مزیدی، 1389) 50
فهرست جداول
جدول 2-1. مقایسه روش های بودجه ریزی (عباسی، 1388) 27
جدول 2-2. مقایسه مؤلفه های بودجه ریزی سنتی، برنامه ای و عملیاتی (عباسی، 1388) 28
جدول 3-1. ارتباط سؤالات پرسشنامه با ابعاد مدل 65
جدول 3-2. حداقل مقدار CVR قابل قبول بر اساس تعداد متخصصین نمره گذار 67
جدول 3-3. مقدار CVR سوالات پرسشنامه 68
جدول 3-4. مقدار CVI سوالات پرسشنامه 69
جدول 3-5. میزان آلفای کرونباخ 70
جدول 4-1. وضعیت جنسیت پاسخ دهندگان 74
جدول 4-2. سن پاسخ دهندگان 75
جدول 4-3. سنوات خدمت پاسخ دهندگان 76
جدول 4-4. سطح تحصیلات پاسخ دهندگان 78
جدول 4-5. پست سازمانی پاسخ دهندگان 79
جدول 4-6. نتایج آزمون کولموگروف – اسمیرنوف 80
جدول 4-7. نتایج آزمون فرضیه فرعی 1 81
جدول 4-8. نتایج آزمون فرضیه فرعی 2 82
جدول 4-9. نتایج آزمون فرضیه فرعی 2 83
جدول 4-10. نتایج رتبه بندی عوامل اصلی تحقیق 84
فهرست نمودارها
نمودار 4-1. وضعیت جنسیت پاسخ دهندگان 75
نمودار 4-2. سن پاسخ دهندگان 76
نمودار 4-3. سنوات خدمت پاسخ دهندگان 77
نمودار 4-4. سطح تحصیلات پاسخ دهندگان 78
نمودار 4-5. پست سازمانی پاسخ دهندگان 79