براساس مفاهیم نظری گزارشگری مالی، اطلاعاتی مفید است که دارای خصوصیت کیفی مرتبط با ماهیت و محتوای اطلاعات باشد که شامل مربوط بودن و قابلیت اتکاست. احتیاط یا محافظه¬کاری یکی از ویژگی‌های اصلی قابلیت اتکاست. محافظه¬کاری حسابداری یک رویکرد محتاطانه غالب نسبت به قضاوت حرفه¬ای در برآوردها و روش¬های حسابداری است. مدیریت در مورد چگونگی لحاظ کردن مسئولیت اختیاری خود از طریق به¬کارگیری معیارهای سخت¬گیرانه¬تر برای شناسایی سود نسبت به زیان، یک دیدگاه محافظه¬کارانه اتخاذ می¬کند.
تحقیقات باسو (1997) و فولتهام و اولسون (1995) دو رویکرد برای تعریف و سنجش محافظه کاری حسابداری معرفی کرده اند؛ محافظه کاری سود و زیانی و محافظه کاری ترازنامه ای. این دو رویکرد به دو شیوه کاری مهم در تحقیقات حسابداری در زمینه محافظه کاری مبدل شده اند. در اين پژوهش ما به بررسي ارتباط بين 2 معيار ارزيابي محافظه كاري كه يكي از ديدگاه ترازنامه اي و ديگري از ديدگاه سود و زياني مي باشد.
جامعه آماری این پژوهش شامل 900 شرکت-¬سال می¬باشد، بدين ترتيب كه از بین کلیه شرکت¬های پذیرفته¬شده در بورس اوراق بهادار تهران تعداد 90 شرکت طی 10 سال در قلمرو زمانی بین سالهای 1378 تا 1387 بعنوان نمونه برگزیده شدند.
جهت بررسی و ارتقای دقت در انجام آزمون¬های فوق از فرم نرم¬افزاری آماری Eviews 6 و Minitab 15 استفاده می‌شود. رگرسيون حداقل مربعات معمولي (OLS)، منجر به نتايج اُريب و برآورد نادرستي از ضرايب پارامترها مي¬شود، لذا در این پژوهش برای آزمون فرضیه¬ها از مدل پانلی استفاده می¬شود كه رگرسيون داده¬هاي پانل، مدل اثرات ثابت یا تصادفی و روش حداقل مربعات پانل (PLS) برای آزمون فرضیات استفاده -شده است. نتايج آزمون فرضيات پژوهش نشان مي دهد كه ارتباط منفي و معنا داري بين معيار سود و زياني و معيار ترازنامه اي محافظه كاري وجود دارد و علت وجود اين ارتباط منفي ناشي از اقلام تعهدي تشكيل دهنده سود مي باشد و نه اقلام نقدي آن. می توانید این تحقیق رشته حسابداری را به صورت فایل word دانلود نمایید.
مقدمه
در دنیای امروز کشورها در معرض جهانی شدن اقتصاد ، عضو و بخشی از آن شده¬اند. یکی از جنبه¬های با اهمیت در جهانی شدن اقتصاد، سرمایه گذاران (هم در سهام و هم در اوراق بدهی) هستند که دیگر نه فقط در بازارهای محلی و بومی سرمایه¬گذاری نمی¬کنند بلکه سرمایه¬گذاری¬های سودآور را در مقیاس جهانی جستجو می¬نمایند.
توجه به این تغییرات ما را به سوی رشد نمایی فرصت¬های سرمایه¬گذاری هدایت می¬نماید که نیاز سرمایه گذاران را برای بدست آوردن اطلاعات سودمند دو چندان می¬کند. اطلاعات برای آنالیز (تحلیل) و محک زدن جهت انتخاب جایگزین¬های سرمایه¬گذاری و برای اتخاذ تصمیمات اقتصادی و اینکه چه شرکتی جهت سرمایه گذاری انتخاب شود، مورد استفاده قرار می¬گیرد. پشتوانه هر تصمیم آگاهانه، مجموعه¬ای از اطلاعاتی است که در زمینه مورد تصمیم¬گیری کسب می¬شود. این اطلاعات چنانچه واقعیات را منعکس نسازند، اثرات سویی بر روی تصمیماتی خواهند داشت که از سوی استفاده¬کنندگان آن¬ها اتخاذ می¬شود. بنابراین به منظور حفظ حقوق این استفاده¬کنندگان نیاز به وجود مراجعی است که با نظارت بر فعالیت¬های تهیه¬کنندگان اطلاعات و بکارگیری مکانیزم¬های کنترلی مرتبط با موضوع، امکان اتخاذ تصمیمات نادرست را کاهش دهند.
سیستم¬های اطلاعاتی یکی از ارکان مهم جامعه امروز است. اطلاعات مالی نیز جز لاینفک و بسیار با¬اهمیت یک سیستم اطلاعاتی می باشد.
در دنیای امروز گسترش و تسهیل ارتباطات از سویی و نیاز به سرمایه¬های کلان جهت کسب سود بیشتر از سویی دیگر، واحدهای تجاری را بر آن داشت که به منظور انطباق با این شرایط به سمت جمع¬آوری سرمایه¬های مورد نیاز خود، از میان عموم جامعه گام بردارند. در صورتی سرمایه-گذاران و اعتبار دهندگان ترغیب به تأمین نیازهای این واحدها خواهند شد که با استفاده از صورت-های مالی، از چگونگی وضعیت مالی آن¬ها آگاهی یابند. در چنین شرایطی مسائل نمایندگی و عدم تقارن اطلاعاتی گریبان¬گیر استفاده¬کنندگان صورت¬های مالی و به ویژه سرمایه¬گذاران و اعتبار-دهندگان آن¬ها می¬شود.
بیان مساله
محافظه¬کاری یکی از محدودیت¬های اصلی ویژگی¬های کیفی اطلاعات در حسابداری و از عوامل تعیین-کننده در خط مشی گزارش¬های مالی محسوب می¬شود. در بخش مفاهیم نظری گزارش¬گری مالی تدوین شده توسط سازمان حسابرسی ایران، «احتیاط» از خصوصیات کیفی قابلیت اتکا اطلاعات معرفی شده که بیانگر همان مفهوم محافظه¬کاری است و چنین تعریف می¬گردد:
«احتیاط عبارت است از کاربرد درجه¬ای از مراقبت که در اعمال قضاوت برای انجام برآورد در شرایط ابهام مورد نیاز است به گونه¬ای که درآمدها یا دارایی¬ها بیشتر از واقع و هزینه¬ها یا بدهی¬ها کمتر از واقع ارائه نشود».
اولین تعریف از محافظه¬کاری در حسابداری توسط هیئت استانداردهای حسابداری مالی در بیانیه مفهومی شماره 2 در سال 1982 به این گونه بیان می¬شود:
«محافظه¬کاری یک واکنش محتاطانه نسبت به شرایط ابهام است و سعی دارد مطمئن شود که ابهام و ریسک¬های ذاتی موجود ناشی از شرایط و موقعیت¬های تجاری به اندازه کافی مورد توجه قرار گیرند و شناسایی شوند».
ضرورت تحقیق
همانگونه که در مقدمه ذکر شد، نقش حسابداری تهیه اطلاعات مورد نیاز استفاده¬کنندگان جهت تصمیم-گیری¬های اقتصادی است. حسابداری برای انجام این وظایف پیش از هر چیز به شناسایی و تجزیه و تحلیل رویدادهای مالی می¬پردازد و پس از کسب شناخت، رویدادهای مزبور را مورد اندازه گیری قرار می¬دهد و در نهایت این اطلاعات پردازش شده را جهت بکارگیری استفاده¬کنندگان در تصمیماتشان به شکل گزارش¬های مالی، تلخیص و ارائه می¬نماید. بنابراین وظایف حسابداری را می-توان در قالب سه مرحله اصلی شناسایی، اندازه¬گیری و گزارشگری طبقه¬بندی نمود.
به دلیل کثرت در تعداد استفاده¬کنندگان و تنوع در سطوح آگاهی آن¬ها از اطلاعات مالی، امکان فراهم نمودن شرایطی جهت عرضه مستندات و منابع اطلاعاتی به شکل پردازش نشده مقدور نمی-باشد. از این رو نقش حسابداری به عنوان یک مبدل و تولید کننده اطلاعات مفید و مورد استفاده این ذینفعان بسیار ضروری به نظر می¬رسد. به دلیل عدم دسترسی مستقیم و بدون واسطه تمام استفاده-کنندگان به منابع اطلاعاتی جهت اتخاذ تصمیمات اقتصادی به هنگام و بهینه، باید این اطلاعات ارائه شده از طریق گزارش¬های مالی، دارای ویژگی¬هایی در راستای حفظ حقوق استفاده¬کنندگان باشند.
فهرست مطالب
چكيده .............................................................................................................................1
فصل اول
فصل اول: کلیات تحقیق...................................................................................................2
1-1: مقدمه......................................................................................................................3
1-2: بیان مسئله...............................................................................................................7
1-3: اهمیت و ضرورت تحقیق.......................................................................................9
1-4: اهداف تحقیق........................................................................................................11
1-5: فرضیه¬های تحقیق..................................................................................................11
1-6: قلمرو تحقیق.........................................................................................................12
1-6-1: قلمرو موضوعی تحقیق.....................................................................................12
1-6-2: قلمرو مکانی تحقیق..........................................................................................12
1-6-3: قلمرو زمانی تحقیق...........................................................................................12
1-7: روش تحقيق........................................................................................................ 13
1-8: جامعه آماري و نحوه گردآوري داده¬ها...................................................................13
1-9: تعریف واژه¬ها و اصطلاحات تحقیق..................................................................... 14
1-10: ساختار تحقیق.....................................................................................................16
فصل دوم
فصل دوم: مبانی نظری و مروری بر پیشینه تحقیق...........................................................17
2-1: مبانی نظری............................................................................................................18
2-1-1: مقدمه................................................................................................................18
2-1-2: محافظه کاری و گزارشگری مالی......................................................................21
2-1-2-1: تعریف محافظه کاری....................................................................................21
2-1-2-2: انتقادات به محافظه کاری..............................................................................27
2-1-2-3: بیان و تشریح محافظه کاری..........................................................................30
2-1-2-3-1: بیان قراردادی...........................................................................................36
2-1-2-3-2: بیان دعاوی حقوقی سهامداران.................................................................44
2-1-2-3-3: بیان مالیات..............................................................................................46
2-1-2-3-4: بیان قوانین و مقررات حسابداری.............................................................47
2-1-2-4: معیارهای ارزیابی محافظه کاری..................................................................48
2-1-2-4-1: معیارهای خالص دارایی¬ها......................................................................48
2-1-2-4-2: معیارهای سود و اقلام تعهدی.................................................................50
2-1-2-4-3: معیارهای رابطه سود و بازده سهام..........................................................51
2-1-3: طبقه بندی محافظه کاری حسابداری................................................................52
2-1-3-1:محافظه کاری سود و زیانی..........................................................................52
2-1-3-2: محافظه کاری تراز نامه¬ای............................................................................53
2-1-4: محافظه کاری حسابداری و سودمندی اطلاعات...............................................53
2-1-4-1: قابلیت تایید و اطلاعات گزارشگری مالی....................................................55
2-1-4-2: محافظه کاری و محیط اطلاعاتی..................................................................57
2-1-4-2-1: اطلاعات سخت در مورد عملکرد جاری.................................................57
2-1-4-2-2: شاخص اطلاعات "نرم" در مورد عملکرد جاری و آتی.........................57
2-1-5: عدم تقارن زمانی سود به عنوان معیاری از محافظه کاری.................................58
2-1-5-1: واکنش به هنگام سود و اقلام تعهدی..........................................................60
2-1-5-2: واکنش به هنگام سود و جریان وجه نقد......................................................64
2-1-6: رابطه عدم تقارن زمانی سود با نسبت (p/B)..................................................66
2-2: پیشینه تحقیق......................................................................................................71
2-2-1: مقدمه.............................................................................................................71
2-2-2: تحقیقات انجام شده در خارج از ایران...........................................................72
2-2-3: تحقیقات انجام گرفته در داخل کشور.............................................................94
2-3: خلاصه فصل دوم...............................................................................................99
فصل سوم
فصل سوم: روش پژوهش........................................................................................100
3-1: مقدمه..............................................................................................................101
3-2: طرح مسئله......................................................................................................102
3-3: بيان فرضیه¬ها...................................................................................................104
3-4: جامعه آماری...................................................................................................105
3-4-1: قلمرو موضوعی پژوهش.............................................................................105
3-4-2: قلمرو مکانی پژوهش..................................................................................106
3-4-3: قلمرو زمانی پژوهش..................................................................................106
3-4-4: روش جمع¬آوری داده¬ها و منابع اطلاعات...................................................106
3-5: طبقه بندی و تشخیص متغییرهای پژوهش.......................................................107
3-6: تعریف عملیاتی متغییرها.................................................................................108
3-7: روش آزمون فرضیه¬های مدل پانلی.................................................................110
3-7-1: آزمون اضافی اثرات ثابت..........................................................................111
3-7-2: آزمون هاسمن............................................................................................111
3-7-3: آزمون همخطی عامل تورم واریانس...........................................................112
3-7-4: آزمون نرمال بودن پسماندهای مدل رگرسیونی............................................112
3-8: روش آزمون فرضیه های پژوهش....................................................................113
3-8-1: آزمون فرضیه اصلی....................................................................................113
3-8-2: آزمون فرضیه¬های فرعی.............................................................................115
3-9: خلاصه فصل سوم..........................................................................................116
فصل چهارم
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات....................................................................117
4-1: مقدمه.............................................................................................................118
4-2: چرا از مدل پانلی استفاده می¬کنیم؟.................................................................119
4-2-1: مزایای داده¬های پانلی...............................................................................119
4-3: اعتبار مدل....................................................................................................120
4-4: جمع آوری اطلاعات و آمار توصیفی...........................................................121
4-5: آزمون فرضیه اصلی.....................................................................................123
4-5-1: آزمون اضافی اثرات ثابت.......................................................................123
4-5-2: آزمون هاسمن.........................................................................................123
4-5-3: معادله رگرسیون به روش حداقل مربعات وزنی پانل...............................124
4-5-4: آزمون نرمال بودن پسماندها....................................................................125
4-5-5: آزمون همخطی.......................................................................................125
4-6: آزمون فرضیه فرعی اول..............................................................................126
4-6-1: آزمون اضافی اثرات ثابت.......................................................................126
4-6-2: آزمون هاسمن.........................................................................................126
4-6-3: معادله رگرسیون به روش حداقل مربعات وزنی پانل...............................127
4-6-4: آزمون نرمال بودن پسماندها....................................................................128
4-7: آزمون فرضیه فرعی دوم..............................................................................128
4-7-1: آزمون اضافی اثرات ثابت......................................................................128
4-7-2: آزمون هاسمن........................................................................................129
4-7-3: معادله رگرسیون به روش حداقل مربعات وزنی پانل..............................129
4-7-4: آزمون نرمال بودن پسماندها...................................................................130
4-8: خلاصه فصل چهارم..................................................................................131
فصل پنجم
فصل پنجم: نتیجه¬گیری وپیشنهادات...................................................................133
5-1: مقدمه........................................................................................................134
5-2: خلاصه یافته¬ها و نتایج پژوهش.................................................................135
5-3: تحلیل تطبیقی یافته¬ها................................................................................137
5-4: محدودیت¬های پژوهش.............................................................................138
5-5: پيشنهادهاي پژوهش......................................................................................139
5-5-1: پیشنهادهای برخاسته از نتایج پژوهش.......................................................139
5-5-2: پیشنهادات برای پژوهش¬های آتی.............................................................140
فهرست منابع فارسي.............................................................................................142
فهرست منابع انگليسي...........................................................................................143
پيوست¬ها
پيوست1: ماتریس همبستگی روش پيرسون (متغییرهای اصلی)..............................146
پيوست2: ماتریس همبستگی روش پيرسون (فرضيه اصلی)...................................147
پيوست3: ماتریس همبستگی روش پيرسون (فرضيه فرعي اول)............................148
پيوست4: ماتریس همبستگی روش پيرسون (فرضيه فرعي دوم)............................149
چكيده انگليسي ..................................................................................................150
فهرست جداول
جدول 2-1: خلاصه اي از تحقيقات انجام شده در زمينه محافظه كاري در خارج از ايران.......86
جدول 2-2: خلاصه اي از تحقيقات انجام شده در زمينه محافظه كاري در ايران......................97
جدول 3-1: داده هاي مورد نياز پژوهش............................................................107
جدول 4-1: جدول آزمون كولوموگرف – اسميرنوف.........................................121
جدول 4-2: جدول آمار توصيفي.......................................................................122
جدول 4-3: آمار توصيفي ساير متغير هاي رگرسيون..........................................122
جدول 5-1: خلاصه نتايج و يافته هاي پژوهش..................................................136