ورشکستگی شرکت ها یکی از راه هایی است که منجر به هدر رفتن منابع و عدم بهره گیری از فرصت های سرمایه گذاری می شود. پیش بینی درماندگی مالی می تواند با هشدارهای لازم ، شرکت ها را نسبت به وقوع درماندگی مالی و به دنبال آن ورشکستگی هشیار نماید تا آنها با توجه به این هشدارها، دست به اقدامات مقتضی بزنند و سرمایه گذاران بتوانند فرصت های مطلوب را از فرصت های نامطلوب تشخیص دهند و منابعشان را در فرصت ها و مکان های مناسب، سرمایه گذاری نمایند. یکی از روشهای پیش بینی تداوم فعالیت شرکتها، استفاده از مدل های پیش بینی درماندگی مالی است. در این راستا پژوهش حاضر به ارزیابی میزان اثربخشی الگوی جریان وجوه نقد و مدل برنامه ریزی ژنتیک در پیش بینی درماندگی مالی در بورس اوراق بهادار تهران در طول سالهای 1381تا 1386 با استفاده از داده های 82 شرکت مورد آزمون می پردازد. الگوهای جریان نقدی، سیاست های شرکت برای تأمین منابع، تخصیص منابع و ظرفیت عملیاتی را نشان می دهد. تئوری های اقتصادی و محققان قبلی مثبت یا منفی بودن جریان های نقدی ناشی ازفعالیت های عملیاتی، سرمایه گذاری و تأمین مالی را با توجه به مراحل چرخه عمر را پیش بینی کرده اند. در پژوهش حاضر از الگوهای جریان نقدی در مرحله نزول جهت پیش بینی درماندگی مالی استفاده شده و سپس نتایج آن با مدل برنامه ریزی ژنتیک که طبق شرایط ایران توسط فرج زاده دهکردی(1386) ارائه گردیده مورد ارزیابی گرفته است. نتایج تحقیق حاضرحاکی از این است که الگوی جریان های نقدی دارای قدرت پیش بینی درماندگی مالی شرکت ها در ایران است. همچنین طبق نتایج تحقیق اثربخشی مدل برنامه ریزی ژنتیک درمقایسه با الگوی جریان های نقدی در پیش بینی درماندگی مالی شرکت ها بیشترمی باشد. می توانید این پژوهش رشته حسابداری را به صورت فایل word دانلود نمایید.
مقدمه
ورشکستگی مرحله ی نهایی درماندگی مالی می باشد. درماندگی مالی یکی از مراحل ورشکستگی است، که در این مرحله شرکتها در بازپرداخت بدهی های خود دچار مشکل می شود. درماندگی مالی و ورشکستگی، هزینه های زیادی به همراه دارد که صدمات جبران ناپذیری به اقتصاد یک کشور وارد می کند. یکی از راههایی که می تواند به جلوگیری از درماندگی مالی کمک قابل توجهی کند، پیش بینی درماندگی مالی است. ورشکستگی تقریبا مقوله ای قدیمی می باشد که ممکن است در یک مغازه خرده فروشی کوچک که قادر به ایفای تعهدات اجاره خود از جمله پرداخت اجاره بها نیست و بدین دلیل تعطیل می شود و یا در یک شرکت تولیدی بزرگ به دلیل نداشتن نقدینگی مطلوب و زیانهای مستمرسالانه رخ دهد. البته همه ی واحدهای تجاری برای دستیابی به موفقیت برنامه ریزی می کنند و عملیات خود را به سمت اجرای برنامه های خود راهبری می نمایند، اما برخی از آنان برای دستیابی به این هدف دست به عملیات مخاطره آمیز می زنندکه به ورشکستگی منجرمی شود. این جنبه ی غیر منتظره بودن درماندگی مالی است که آنرا خطرناک تر می سازد.
عوامل متعددی وجود دارد که پدیده ورشکستگی را تحت تاثیر قرار می دهند. نرخ بالای بهره و وجود بدهی های بیش از حد از جمله عواملی هستند که دارای تاثیر منفی بر وضعیت مالی شرکتها می باشند. مطالعات انجام شده نشان می دهد که شرکتهای تازه تاسیس خصوصی و شرکتهای کوچک تر به ترتیب نسبت به شرکتهای با سابقه و شرکتهای بزرگ آسیب پذیر ترند(دان و براداستریت ،1980). درچند دهه ی اخیر پژوهش های زیادی در زمینه ی وقوع ورشکستگی خصوصا در مورد پیش بینی ورشکستگی و درماندگی مالی صورت گرفته است.این مدلها موفقیت های زیادی داشته اند. عموما بکارگیری مجدد این مدلها برای مجموعه داده های متفاوت از داده های اولیه یعنی داده های متفاوت از نظر زمانی و یا داده های مربوط به شرایط یا سیستم های اقتصادی متفاوت نتوانسته اند موفقیتهای پیشین را تکرار نمایند.
بیان مسئله
مدیران، سهامداران، کارکنان، بستانکاران، مشتریان، سرمایه گذاران و سایر افراد ذینفع برای تصمیم گیری به اطلاعات نیازمند هستند و این نوع اطلاعات می تواند از طریق صورت های مالی که یکی از منابع تامین کننده نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان است، برآورده شود. تحلیل گران مالی با استفاده از اطلاعات مندرج در صورت های مالی شرکت ها قدرت تصمیم گیری را افزایش می دهند. یکی از ابزارهای تجزیه و تحلیل صورت های مالی، استفاده و بکارگیری نسبت ها و شاخص های مالی و غیر مالی استخراج شده از صورت های مالی است.
به عنوان مثال، نسبت های نقدینگی، عملیاتی و غیره می توانند برای استفاده کنندگان موثر باشند. یکی از راه هایی که می توان با استفاده از آن از فرصت های سرمایه گذاری مناسب تر بهره گیری کرده و از هدر رفتن منابع جلوگیری نمود، پیش بینی ورشکستگی است. به این ترتیب که در وهله اول، با ارائه هشدارهای لازم، می توان شرکت ها را نسبت به وقوع ورشکستگی هوشیار کرد تا آنها با توجه به این هشدارها، دست به اقدامات مقتضی بزنند و دوم اینکه، سرمایه گذاران فرصت های مطلوب سرمایه گذاری را از فرصت های نا مطلوب تشخیص دهند و منابع شان را در فرصت ها و مکان های مناسب سرمایه گذاری کنند. به هر حال نشانه های پریشانی مالی خود را به سرعت نشان نمی دهند بلکه در میان حجم انبوهی از اطلاعات مالی و غیر مالی خود را مستتر می سازند. رمز موفقیت در این زمینه شناسایی به هنگام مشکلات مالی است. یعنی زمانی که صدمات ناشی از این مشکلات اساسی نبوده و شرکت در ورطه نابودی قرار نگرفته باشد. در اینجا است که مدل های پیش بینی ورشکستگی اهمیت خود را نشان می دهند. این مدل ها همانند زنگ خطری مشکلات نهفته در ساختار مالی را آشکار می کنند و امکان عکس العمل به موقع را برای مدیران، سرمایه گذاران و سایر افراد و مراجع ذینفع فراهم می آورند. درماندگی مالی و ورشکستگی، هزینه های زیادی به همراه دارد که صدمات جبران ناپذیری را به اقتصاد یک کشور، وارد می کند. حسابرسان معمولا بر اساس استانداردهای حسابرسی با توجه به نشانه هایی از جمله موارد زیر نسبت به تداوم فعالیت اظهار نظر می کنند:
1-سود (زیان) دوره جاری یا سنوات گذشته
2-خالص جریان وجوه نقد عملیاتی
3-سرمایه در گردش
4-مقایسه بدهی به حقوق صاحبان سهام
5-سایر نسبتهای مالی(ساندرا ،1999).
حسابرسان بر اساس اطلاعات فوق نسبت به تداوم فعالیت شرکتها اظهار نظر می کنند که در بسیاری از موارد پیش بینی حسابرسان نادرست بوده و موجب آسیب رساندن به سرمایه گذاران، سهامداران، بانکها، دولت، موسسات بیمه و سایر ذینفعان شده اند.
در سطح کشور و از جمله در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، شرکت هایی وجود دارند که بنا به تعاریف ارائه شده در این پژوهش، دچاردرماندگی مالی هستند. به عنوان مثال برخی از این شرکت ها که دربازپرداخت بدهی های خود با مشکل مواجه هستند و دارای زیان دهی مداوم، سرمایه در گردش منفی و جریان نقد ناشی از فعالیتهای عملیاتی منفی باشند،بعنوان شرکتهای درمانده ی مالی شناسایی می شوند. همه این مسائل حکایت از درگیرشدن این شرکت ها با پریشانی مالی است که این امر ممکن است در نهایت منجر به ورشکستگی و انحلال آنها شود.
روش تحقیق
این پژوهش از نظر هدف یک تحقیق کاربردی می باشد و از نظرماهیت وروش تحقیق از نوع علی-مقایسه ای می باشد که مبتنی بر تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده از جامعه آماری مورد نظر است. در ابتدا با استفاده از روش کتابخانه ای اطلاعات لازم برای پیش بینی درماندگی مالی استخراج گردیده که این اطلاعات شامل نسبت های مالی و هم چنین پیشینه تحقیق است و هم چنین اطلاعات مربوط به نسبت های مالی از بازار بورس اوراق بهادار تهران بدست آمده است. تحلیل آماری مورد استفاده جهت آزمون فرضیه ها آزمون Tاستیودنت به صورت مقایسه زوجی می باشد.برای انجام این تحقیق از نرم افزار EXCELوSPSS استفاده شده است.
ساختار کلی تحقیق
در فصل اول تحقیق، تعریف موضوع و بیان مسئله، اهمیت و ضرورت تحقیق، سوالات و فرضیه های تحقیق، اهداف تحقیق، روش گردآوری داده ها، جامعه و نمونه آماری، محدودیت های تحقیق، کاربرد تحقیق، تعریف واژه ها و اصطلاحات تخصصی طرح و ارائه شده است.
در فصل دوم ادبیات و پیشینیه تحقیق ارائه گردیده است. ادبیات و مبانی نظری مرتبط با درماندگی مالی، دلایل ورشکستگی، مراحل ورشکستگی، ورشکستگی از دیدگاه قانون، تکنیک و مدل های مورد استفاده در پیش بینی ورشکستگی، میزان دقت هر یک از مدل های پیش بینی درماندگی مالی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. ودر بخش آخر این فصل پیشینه تحقیق اهم از تحقیقات داخلی و خارجی در رابطه با این مطالعات، ارائه خواهد شد.
در فصل سوم به تبیین روش تحقیق پرداخته خواهد شد. فرضیه های تحقیق و متغیر های مورد مطالعه بیان گردیده و جامعه آماری، نمونه آماری، دوره مورد مطالعه، روش تحقیق، روش گردآوری و تجزیه و تحلیل داده ها توضیح خواهد شد و روشهای آزمون های آماری تشریح می گردد.
فصل چهارم به تجزیه و تحلیل یافته ها و اطلاعات اختصاص یافته است و نتایج آزمون های آماری بیان شده، مورد بررسی و تحلیل قرار خواهد گرفت.
در فصل پنجم ابتدا نتایج تشریح و مورد ارزیابی قرار گرفته سپس، محدودیتهای احتمالی برای تعمیم نتایج و پیشنهاد ها ارائه شده مطرح خواهد شد.
فهرست مطالب
فصل اول:کلیات تحقیق
(1-1 مقدمه ..........................................................................................................................................................................................2
(2-1 تشریح وبیان مسئله .................................................................................................................................................................3
(3-1ضررت انجام تحقیق ................................................................................................................................................................7
(4-1 اهداف تحقیق.............................................................................................................................................................................7
(5-1 روش تحقیق ..............................................................................................................................................................................8
(6-1 جامعه آماری ..............................................................................................................................................................................8
(7-1 سوالات تحقیق ..........................................................................................................................................................................9
(8-1 فرضیه های تحقیق ..................................................................................................................................................................9
(9-1 محدودیت های تحقیق ...........................................................................................................................................................9
(10-1 کاربرد تحقیق .....................................................................................................................................................................10
(11-1 تعریف واژه ها و اصطلاحات تخصصی ...........................................................................................................................10
(12-1 ساختار کلی تحقیق ..........................................................................................................................................................12
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق
بخش اول : ادبیات و مبانی نظری تحقیق
(1-2 مقدمه ......................................................................................................................................................................................14
(2-2 تعاریف ورشکستگی................................................................................................................................................................15
(3-2 دلایل ورشکستگی..................................................................................................................................................................17
(4-2 مراحل ورشکستگی................................................................................................................................................................02
(5-2 قوانین ورشکستگی.................................................................................................................................................................21
2-5-1 ) قوانین ورشکستگی در ایران................................................................................................................................12
(6-2 تکنیک های مورد استفاده در پیش بینی ورشکستگی...................................................................................................23
(1-6-2 تکنیک آماری...........................................................................................................................................................42
(2-6-2 تکنیک هوش مصنوعی...........................................................................................................................................24
(3-6-2 مدل های تئوریک.....................................................................................................................................................25
2-7) مدل های پیش بینی درماندگی مالی ................................................................................................................................25
2-7-1) آماری تک متغیره....................................................................................................................................................25
2-7-2) تحلیل تشخیصی چندگانه(MDA)....................................................................................................................26
2-7-3) مدل احتمالی خطی(LPM)................................................................................................................................27
2-7-4) مدل لوجیت..............................................................................................................................................................28
2-7-5) مدل پروبیت..............................................................................................................................................................29
2-7-6) روش های مجموع تجمعی....................................................................................................................................30
2-7-7) فرایندهای تعدیل ناقص.........................................................................................................................................30
2-7-8) الگوریتم طبقه بندی بازگشتی..............................................................................................................................30
2-7-9) استدلال مبتنی بر موضوع.....................................................................................................................................31
2-7-10) شبکه های عصبی مصنوعی...............................................................................................................................32
2-7-11) الگوریتم ژنتیک.....................................................................................................................................................33
2-7-12) برنامه ریزی ژنتیک..............................................................................................................................................35
2-7-13) مدل مجموعه های سخت...................................................................................................................................41
2-7-14) ماشین بردار تکیه گاه(SVM).........................................................................................................................42
2-7-15) معیارهای تجزیه ترازنامه(BSDM)...............................................................................................................42
(8-2 تئوری های ورشکستگی........................................................................................................................................................43
2-8-1) تئوری ورشکستگی قمارباز....................................................................................................................................43
2-8-2) تئوری مدیریت وجوه نقد.......................................................................................................................................43
2-8-3) تئوری های ریسک اعتباری...................................................................................................................................43
2-8-3-1) مدل های اعتبار سنجی مورگان و KMV مودی.........................................................................43
2-8-3-2) ریسک اعتباری CSFB......................................................................................................................43
2-8-3-3) تئوری پرتفو لیوی اعتباری مک کینسی..........................................................................................44
(9-2 میزان کاربرد تکنیک ها در مدل بندی پیش بینی ورشکستگی..................................................................................44
(10-2 میزان دقت و خطای نوع اول و دوم مدل های پیش بینی ورشکستگی................................................................46
(11-2 نسبت های مالی مورد استفاده در پیش بینی ورشکستگی......................................................................................50
(12-2 نتیجه گیری.........................................................................................................................................................................50
بخش دوم : پیشینه تحقیقات
2-13) مطالعات صورت گرفته در ارتباط با موضوع تحقیق....................................................................................................15
2-13-1) تحقیقات خارجی انجام شده در زمینه درماندگی مالی...........................................................................51
2-13-2) تحقیقات داخلی انجام شده در زمینه درماندگی مالی.............................................................................53
2-13-3) تحقیقات انجام شده در زمینه الگو های جریان نقدی.............................................................................55
2-14) نتیجه گیری ادبیات و پیشینه تحقیقات..........................................................................................................................57
2-15) خلاصه فصل.........................................................................................................................................................................58
فصل سوم : روش اجرای تحقیق
(1-3 مقدمه........................................................................................................................................................................................60
(2-3 موضوع تحقیق.........................................................................................................................................................................60
(3-3 طبقه بندی تحقیق براساس ماهیت و روش ...............................................................................................................61
(4-3 طبقه بندی تحقیق براساس هدف......................................................................................................................................61
(5-3 فرضیه های تحقیق................................................................................................................................................................62
(6-3 جامعه آماری............................................................................................................................................................................63
(7-3 نمونه آماری.............................................................................................................................................................................63
(8-3 نحوه گردآوری داده ها و اطلاعات.......................................................................................................................................64
(9-3 نحوه اندازه گیری متغیر های تحقیق.................................................................................................................................64
(1-9-3 الگوهای جریان نقدی.............................................................................................................................................65
(2-9-3 مدل برنامه ریزی ژنتیک فرج زاده.......................................................................................................................68
3-9-2-1) مدل برنامه ریزی ژنتیک به صورت درختی....................................................................................................68
3-9-2-2) فرمول ریاضی مدل برنامه ریزی ژنتیک...........................................................................................................70
3-9-2-3) تفسیر متغیرهای مدل برنامه ریزی ژنتیک.....................................................................................................70
(10-3 روش های آماری.................................................................................................................................................................71
(11-3 خلاصه فصل.........................................................................................................................................................................72
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های پژوهش
(1-4 مقدمه........................................................................................................................................................................................74
(2-4 تحلیل آماری...........................................................................................................................................................................74
(3-4 آمار توصیفی برای متغیرهای الگوی جریان های نقدی.................................................................................................75
(1-3-4 آمار توصیفی برای جریان های نقد عملیاتی منفی کل 3 سال قبل از درماندگی مالی.........................75
(2-3-4 آمار توصیفی برای جریان های نقد عملیاتی منفی به تفکیک سال ...........................................................76
(3-3-4 آمار توصیفی برای جریان های نقد سرمایه گذاری مثبت کل 3 سال قبل از درماندگی مالی.............80
(4-3-4 آمار توصیفی برای جریان های نقد سرمایه گذاری مثبت به تفکیک سال................................................81
(5-3-4 آمار توصیفی برای جریان های نقد تامین مالی کل 3 سال قبل از درماندگی مالی...............................85
(6-3-4 آمار توصیفی برای جریان های نقد تامین مالی مثبت به تفکیک سال......................................................86
(4-4 آمار توصیفی برای متغیرهای مدل برنامه ریزی ژنتیک .......................................................................90
(5-4 آزمون فرضیه ها......................................................................................................................................................................92
(1-5-4 معرفی فرضیه های آماری.......................................................................................................................................92
(2-5-4 آزمون فرضیه و نتایج آن..........................................................................................................................................92
(6-4 خلاصه فصل ...........................................................................................................................................................................97
فصل پنجم : خلاصه ، نتیجه گیری و پیشنهادها
(1-5 مقدمه........................................................................................................................................................................................99
(2-5 خلاصه تحقیق..........................................................................................................................................................................99
(3-5 بررسی یافته ها و تفسیر نتایج تحقیق............................................................................................................................102
5-3-1) نتایج آزمون فرضیه .............................................................................................................................................103
5-3-2) نتایج حاصل از الگوی جریان های نقدی .........................................................................................................103
5-3-3) نتایج حاصل از مدل برنامه ریزی ژنتیک ........................................................................................................104
5-3-4) مقایسه نتایج الگوی جریان های نقدی با نتایج حاصل از مدل برنامه ریزی ژنتیک فرج زاده...............105
(4-5 محدودیت های تحقیق......................................................................................................................................................106
(5-5 پیشنهادات تحقیق..............................................................................................................................................................106
(6-5 پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی.....................................................................................................................................107
(7-5 نتیجه گیری.........................................................................................................................................................................107
(8-5 خلاصه فصل ........................................................................................................................................................................107
منابع فارسی......................................................................................................................................................................................108
منابع لاتین.......................................................................................................................................................................................110