پلها ساختمان هايي هستند كه هم در بيرون از شهرها و هم در داخل شهرها ساخته مي‌شدند به عبارت ديگر پل طاقي است روي رودخانه، دره يا هر نوع گذرگاه كه رفت و آمد را ممكن مي‌سازد. ایران سرزمینی باران خیز نیست و رودهای پر آب و عمیق در آن کم یافت میشود.ولی با این وجود به دلیلِ وسعتِ بسیار زیاد امپراطوری‌های گذشته در ایران و احتیاج به راه‌های ارتباطی مطمئن از روی رودخانه‌ها و مسیل ها،وجودِ پل امری حیاتی برای کشور بوده است.لزومِ احداثِ پل و عام المنفعه بودنِ آن در مبانیِ مذهبی نیز ذکر شده،چنانچه در کتابِ اوستا آماده است:(احداثِ پل از کار‌های نیکو محسوب میشود). می توانید این تحقیق رشته معماری را به صورت پاورپوینت دانلود نمایید.
مقدمه
احتمالا قدیمی ترین و ابتدایی ترین شکل پل ، زمانی بوده که بشر توانست با استفاده از درختان و سنگهای بزرگ امکان عبور از رودخانه ها و دره ها را فراهم کند. اما پلهای واقعی از زمانی شکل گرفت که تکیه گاه ها و پایه های پل ابتدا اماده می شد و سپس یک تخته سنگ یا چند تیر چوبی را روی دو پایه قرار می دادند.
شاید بتوان گفت مسائل فنی در رابطه با الاحداثِ پل پیچیده تر هر بنای سنتیِ دیگری است،زیرا پل نه تنها باید مانندِ سایر ابنیه در مقابل عواملِ اقلیمی از قبیلِ تابشِ آفتاب،باد، نزولاتِ جوی،یخبندان و نوسانِ درجه حرارت مقاومت کند،بلکه بدنه آن باید در برابرِ فرسایشِ مداومِ جریانِ آب،سیل‌های خروشان متناوب و سنگهای غلتان داخلِ رود خانه تاب تحمل داشته باشد.لذا جهتِ بنای پلها از مصالح مقاوم و پایدار ماننده سنگ و آجر استفاده میشده است.هم چنین ملاتِ آن از نوع آن ملات‌های آهکی و ساروج که در مقابلِ آب مقاوم می‌‌باشند،بوده است.
به منظور احداثِ پل،مقاومت خاک زیرِ آن بسیار مهم بوده و لذا سعی میشده تا حدِ امکان پل را بر روی بستر صخره‌ای بنا کنند.هم چنین برای شالوده و پایه‌های پل احتیاج به سنگهای بسیار مقاوم چه از نظرِ کیفیت و چه از نظر کمیت بوده.بنابر این امکانِ دسترسی به این نوع مصالح نیز امری مهم در تعیین محلِ پل بوده است.
شدت و نحوه جریانِ آب نیز اهمیت خاصی در تعیین محلِ پل داشته است و سعی میشده پلها را در نقاطی که صورت و شدت جریانِ آب کمتر است بنا کنند.(در دوره ساسانی برای حفاظت بیشتر پای پلها ایجاد سطوح پهن در زیر آنها متداول میشود) بدین ترتیب علاوه بر پیوستگی بهتر بینِ پای‌های پل،جریانِ آب به صورتِ منظم تری ادامه پیدا می‌کند و فرسایش و تخریب کمتری ایجاد می‌‌نماید.نمونه این سطوح پهن در زیرِ پل را می‌توان در مقطع پل سی و سه پل و هم چنین پل خواجو ملاحظه نمود.
معماری پل
با بررسی ویرانه‌های به جای مانده از قدیمی‌‌ترین پلها در می یابیم با آنکه پل سازی پیشینیان در عهد خود یکی از شاهکارها بوده ولی به علت عمیق بودن وسط رودخانه، عدم وجود اسباب و ابزار کافی و در نتیجه عدم رعایت پاره‌ای از نکات فنی، پایه‌ها به تدریج در اثر شسته شدن ویران می‌شده‌اند.
عملکرد پل
در گذشته پلها عمدتاً در مسیر راه‌های کاروان رو، بر روی رودخانه‌ها و مسیلها ساخته می‌شده‌اند، ولی عملکرد پل فقط از جهت ارتباطی نبوده و شامل موارد دیگری نیز میشده که در ذیل به آن اشاره خواهد شد:
الف- از زمان هخامنشیان بسیاری از پلها عملکرد دوگانه پل و سد داشته‌اند. بدین ترتیب آب برای مواقع کم آبی ذخیره میشده همچنین این پل – سدها عمل تقسیم آب را نیز انجام می‌دادند و بخشی از آب رودخانه به نواحی که دسترسی به آب نداشته، فرستاده میشده.
در نتیجه ضمن گسترش کشاورزی و آبادانی در اطراف مراکز جمعیتی، تأثیر بسیار مثبتی بر اقلیم و آب و هوای روستاها و شهرهای مجاور رودخانه خصوصاً در مناطق گرم و خشک داشته‌اند و باعث افزایش رطوبت هوا و کاهش نوسان درجه حرارت در طی شبانه روز می‌شدند.
ب- در کنار و در زیر بسیاری از پلها، آسیاب های آبی می‌ساختند و از جریان آب برای گرداندن سنگ آسیاب استفاده می‌کردند. در این رابطه می‌توان از پل گرگر در شوشتر بر روی رودخانه گرگر و پل دزفول بر رودخانه دز و بند امیر بر روی رودخانه کر در فارس نام برد.
ج- پلها محل خوبی برای کنترل راه‌ها و کاروانها بوده‌اند و اغلب بر روی پلها ایستگاه‌های پاسداری وجود داشته و بعضی از پلها مانند پل گرگر در شوشتر و پل اورارتوها قرن هشتم قبل از میلاد بر روی رودخانه ارس دروازه شهر نیز محسوب می شده‌اند.
د- بر روی پلها عوارض مال التجاره هم اخذ میشده است. پل شهرستان بر روی رودخانه زاینده‌رود و پل دختر بر روی رودخانه ارجان و پل آق قلعه بر روی رودخانه گرگان رود دارای اطاقهایی در یک سمت پل جهت بازرسی و اخذ عوارض بوده‌اند.
هـ - از لحاظ استراتژیک ، پلها نقش مهمی در ارتباط بین خط مقدم جنگ و پشت جببه جهت ارسال تجهیزات و آذوقه داشته‌اند و تسخیر پلها به منظور فتح شهرها و کشورگشایی، نقش مهمی داشته است.
فهرست مطالب
معماری پل
عملکرد پل
روش‌های پل سازی در ایران
بستر سازی
اجزای پل ها
موارد استفاه از پل
مصالح ساختمانی پلها
شکل پل در مناطق مختلف اقلیمی ایران
پل در سواحل جنوبی کشور
پل در نواحی کوهستانی
قديمي‌ترين پل‌هاي قوسي در ايران
انواع پل در ایران
پل سازی در قرن اخیر