علائم کیفیت خواب، اضطراب وافسردگی در حین بارداری اثر منفی شدیدی بر چگونگی تکامل نوزاد خواهد داشت.هدف از پژوهش حاضر بررسی و مقایسه شیوع کیفیت خواب،اضطراب و افسردگی در زنان باردار در سه ماهه اول و آخر بارداری در مراجعه کنندگان به مرکز بهداشت حسن آباد قم بود. جامعه آماري در این پژوهش شامل تمامی زنان باردار مراجعه کننده به مرکز بهداشت حسن آباد قم در سال 94-95 بود، که 179 نفر از آنها با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند.70 نفر این افراد بین 20 تا 30سال و 109 نفر بین 30 تا 45 سال را داشتند که در این پژوهش شرکت کرده بودند. روش کار در این تحقیق به صورت کمی و به روش توصیفی از نوع همبستگی و علی مقایسه ای انجام شده است از پرسشنامه¬های کیفیت خواب پترزبورگ (PSQI)، پرسشنامه افسردگی بک و اضطراب اشپیلبرگر برای جمع آوری اطلاعات استفاده شد. ضریب همبستگی و آزمون(t) توسط نرم افزار 17spss تجزيه و تحليل شدند. نتیجه نشان دادکه کیفیت خواب ،اضطراب و افسردگی روی بارداری تاثیر گذار است (01/0>P).و بین این متغیر ها در سه ماهه اول بارداری وسه ماهه آخر بارداری تفاوت وجود داشت .شیوع اضطراب، اختلال خواب، افسردگی در سه ماهه سوم بارداری در سطح بالایی است. بنابراین تدوین برنامه هایی مربوط به ارزیابی سلامت روان مادران باردارجهت پیشگیری ضروری به نظر می رسد. می توانید این تحقیق روانشناسی بالینی را به صورت فایل word دانلود نمایید.
مقدمه
شكايات شايع در حاملگي مانند اختلال در کیفیت خواب و اشتها، خستگي و تحريك پذيري با علائم افسردگي گاهي باعث عدم تشخيص افسردگي و نسبت دادن اين حالات به حالات عادي حاملگي مي شود اگر چه عكس اين مطلب نيز امكا ن پذير است. علاوه بر اين شيوع افسردگي تحت تأثير منطقه و فرهنگ مورد مطالعه مي باشد به طوري كه تفاوت معني دار بين شيوع افسردگي در كشورهاي مورد بررسي وجود داشته است به طور كلي افسردگي خطر ناتواني هاي اجتماعي و فيزيكي را افزايش مي دهد و نه تنها بر بيمار بلكه بر اعضاي خانواده و فرزندان نيز مؤثر است(پری و نیوتن ،2001). افسردگي در دوران حاملگي با رفتارهاي پرخطر پره اكلا مپسي و پيامدهاي بد حاملگي مانند كاهش وزن نوزادان و افزايش خطر افسردگي بعد ازحاملگي مرتبط است ( وینگر هوتز، پاسچیر،دکیر، پارلبرگ و جین،1995). به طوري كه 23 % زنان افسرده بعد از حاملگي نيز با اين معضل مواجه مي شوند(ایوانز، هرسون، فرانکومب و اوکی،2001). استراتژي جهت درمان افسردگي در دوران حاملگي به اطلاعات در زمينه شيوع و ريسك فاكتورهاي آن نيازدارد به طوري كه مطالعات نشان مي دهد افسردگي در دوران حاملگي با شرايط اجتماعي - اقتصادي پايين ومشكلات مالي شديد، حاملگي ناخواسته، سابقه شخصي و فاميلي افسردگي، عدم ارتباط مناسب با همسر مرتبط است (لطیفی؛خسروانی و ریچ،2005،فیلیس؛سالیبا؛ گریچ و کوگس،2004).برخي پژوهشگران بر اين باورند كه ميزان اضطراب زنان باردار كه در سه ماهه اول بالا است، در سه ماهه دوم كاهش مي يابد اما در سه ماهه سوم بارداري و با نزديك شدن به زمان زايمان دوباره به سطح اوليه برمي گردد (لوبين ،گاردنر 1975، روت، لدرمن،1990، شرشفسكي1993). برخي پژوهشگران، سطح اضطراب را تنها در سه ماهه سوم بالا دانسته و بين اضطراب سه ماهه اول و دوم تفاوتي گزارش نكرده اند (ليفر،1980، روف، بلايتنر و لوين،1993).
بیان مسئله
بـارداري يـك موقعيـت بـي ماننـد اسـت كـه طـي آن مادران تغييرات بسياري را از نظر روانشناختي و فيزيولوژيكي تجربه مي كنند. بيشتر زنان باردار تغييراتي در نشانه هـاي بـدني، كار و فعاليتهاي خود، همچنين در روابط بـا ديگـران تجربـه مي كنند. اين تغييرات زنان را از نظر رواني آسيب پذير مي كنند(گريــسلدا،2006) دوره بــارداري دربرگيرنــده تغييــرات بــسياري اســت و از ايــن رواســترس زا به شمار مي رود (لي،1995). درك مسئوليت و وظايف سنگين مادري، احساسات متضاد شور و نشاط از يك طرف و نگراني و وحشت و اضطراب از طرف ديگر، حالات ناپايداري را در زن باردار ايجاد مي كند.گروه نسبتا كثيري از زنان از بارداري و زايمان ترس و وحشت زيادي دارند و به تصور اينكه زايمانشان غير طبيعي و سخت بوده و يا اينكه نوزادشان بعد از وضع حمل به علت نقص خلقت و يا بيماري هاي ديگر تلف گردند دايما دربيم و هراس هستند . همچنين روحيه زن هنگام باردار شدن ممكن است به سبب علاقه شديد به جنس خاص، فرهنگ حاكم بر خانواده و جامعه نسبت به بارداري و جنس نوزاد، عدم علاقه به حامله شدن و داشتن بچه تغيير كند ( حلم سرشت و دل پیشه،2000).بارداری، یکی از دوره های با اهمیت زندگی و یک دوره آسیب پذیر در زندگی زنان به شمار می رود که زنان در این دوران در معرض شرایط جسمی، روانی و اجتماعی ناسازگاری قرار می گیرند ونیازهای جسمی و عاطفی آنان افزایش می یابد. (سازمان جهانی بهداشت، 2008، بودکس،هوروات، سزیلاگی،کوندا، ریهیملر، ساندور،2011). از این رو یک فرصت منحصر به فرد برای بروز اضطراب وافسردگی که از شایع ترین اختلالات روانی دوران بارداری محسوب می شوند، فراهم می شود(سازمان جهانی بهداشت، 2008 ، بودکس،هوروات، سزیلاگی، کوندا ، ریهیملر، ساندور،2011). کیفیت خواب نامطلوب، یكی از شكایات شایع دوران بارداری می باشد(ویلیام،میلر، کیو،کریپ، جلایی و انکیوبهری، 2010). زمان كل خواب و خواب شبانه در طول نخستين سه ماهه اول افزايش يافته و در طول سه ماهه دوم و سوم كاهش مي يابدتغییرات ایجاد شده در کیفیت خواب زنان باردار در آخرین سه ماهه بارداریشان موجـب اضطراب، افسردگی، کاهش مقاومت و تحمل در برابر درد، کاهش حس و کنترل احساسات می شود که همه به طور اساسی در نتیجه و عواقب لیبر موثر است (كـاپلان، سـادوك و گـرب،1380).
خواب
خواب، بخش عادی از زندگی ما به حساب می آید که به ندرت به ماهیت آن توجه می‌کنیم هنگامی که خوب به این مسأله بیاندیشیم، در می‌یابیم که خوابیدن عملی واقعاً شگفت‌انگیز است. در طول خواب ما هشیاری و کنترل اعمال و افکارمان را از دست می دهیم و این اتفاقی است که اگر در بیداری برای ما رخ دهد بسیار وحشتناک خواهد بود. با این وجود هر شب این اتفاق روی می‌دهد و مامی‌خوابیم . خواب در حفظ سلامت جسم و روان نقش حیاتی دارد تقویت سیستم ایمنی بدن، ترمیم نورون‌ها و حفظ کارآمدی سیستم عصبی ، سازماندهی یادگیری و حافظه، رشد کودکان و نوجوانان( %80 هورمون رشد حین خواب ترشح میشود ) از نقش‌های عمده خواب هستند( اتکینسون و همکاران، 1384).خواب یکی از نیازهای فیزیولوژیکی انسان است در صورتی که رفع این نیاز در فردی با مشکل مواجه شود ممکن است دچار انواع اختلالات جسمی،روانی گردد. ماهیت خواب و کیفیت آن در قرون و اعصار مختلف با توجه به پیشرفت‌های هر زمان خاص به انحاء گوناگون مورد بررسی واقع شده است، یکی ازمسائلی که در ارتباط با خواب و خوابیدن، همواره مطرح بوده است اختلالاتی است که در آن رخ می‌دهد. روانشناسان همواره در پی کشف علل، ماهیت و درمان این اختلالات بوده‌اند و روش‌های گوناگونی برای غلبه بر این اختلالات طراحی کرده‌اند. بیخوابی، پرخوابی، راه رفتن در خواب، حرف زدن در خواب، حمله‌های خواب،خواب زدگی، وحشت‌های شبانه، کابوس‌ها و غیره انواع اختلالات رایجی هستند که درخواب طبیعی ایجاد مشکل می‌کنند (مورین ، 1379 ) .
اختلالات خواب و بیداری
DSM-V اختلالات خواب و بیداری را به دو دسته کژخوابی ها و بد خوابی ها تقسیم کرده است.کژ خوابی ها،اختلالات کمیت یا زمان بندی خواب هستند و شامل بی خوابی و پر خوابی هستند.انواع بی خوابی ها عبارتند از بی خوابی اولیه و آشفتگی های ریتم شبانه روزی(گنجی،1393). بد خوابی ها رفتارهای غیر طبیعی در حین خواب یا در گذار بین خواب و بیداری هستند.این اختلالات اغلب بازتاب ظهور فرایندهای طبیعی خواب در زمان های نا مناسب هستند( سادوک وکاپلان، 2007).
بی خوابی
بی خوابی عبارت است از اشکال در شروع یا دوام خواب.بی خوابی شایع ترین نوع شکایت خواب بوده و ممکن است مدام یا گذرا باشد.(شیوع در مردان بزرگسالل ۳۰ تا ۴۵ درصد).بی خوابی کوتاه مدت معمولا همراه با اضطراب است و یا عارضه ای از یک تجربه اضطراب انگیز یا انتظار یک تجربه اضطراب انگیز (مثل امتحان یا مصاحبه شغلی) است.در برخی افراد این نوع بی خوابی گذرا ممکن است با واکنش سوگ، فقدان عزیزان یا تقریبا هر تغییر یا استرس زندگی مربوط باشد.
بهداشت ناکافی خواب
یک یافته شایع این است که سبک زندگی بیمار به آشفتگی خواب می انجامد. این حالت معمولا بهداشت ناکافی خواب گفته می شود و منظور از این اصطلاح، سایر انواع اختلالات بی خوابی عدم پیروی از روش های پذیرفته شده ای است که خوابیدن را تسهیل می کنند، از جمله: رعایت ساعت معمول بیداری و خواب، اجتناب از مصرف مفرط کافئین، نخوردن غذای سنگین پیش از خواب و ورزش کافی. بی خوابی روانی-فیزیولوژیک (بی خوابی شرطی شده ):در بی خوابی روانی فیزیولوژیک معمولا شکایت عمده بیمار دشواری در به خواب رفتن است. بیمار ممکن است در توصیف این حالت اظهار دارد که مشکلش سال هاست که ادامه دارد؛ بیماران مبتلا به این اختلال معمولا ارتباط آن بادوره های پر استرس زندگی را انکار می کنند. اشیای مربوط به خواب(مثل تخت و اتاق خواب) نیز به همین شکل به محرک های شرطی بی خوابی تبدیل شده اند. بر خلاف بی خوابی بیماران مبتلا به اختلالات روانپزشکی، این بیماران در طول روز عموما سازگاری خوبی دارند، ولی ممکن است خستگی مفرط در آن ها مشاهده شود .سایر ویژگی های این بیماران عبارتند از: (نگرانی مفرط از نا توانی در به خواب رفتن -تلاش بسیار برای خوابیدن -نشخوار ذهنی -افزایش تنش عضلانی هنگام تلاش برای خوابیدن)،( اتکینسون و همکاران، 1384).
حمله خواب(نارکولپسی)
حمله خواب عبارت است از خواب آلودگی مفرط روزانه و همراه با نفوذ خواب REM در حالات بیداری. این حملات خواب در واقع دوره های خواب آلودگی غیر قابل مقاومتند که منجر به دوره های خواب ۱۰ تا ۲۰ دقیقه ای می شوند و بعد از این دوره های خواب،بیمار دست کم به صورت موقت احساس رفع خستگی می کند. این حملات ممکن است در مواقع نا مناسبی رخ دهد(مثل هنگام غذا خوردن).خواب REM شامل توهمات پس از خواب و پیش خواب،قوام باختگی(کاتاپلکسی) و فلج خواب است.
سایر علایم عبارتند از: توهمات پیش خوابی و پس خوابی و فلج خواب.چهار علامت اصلی نارکولپسی،(خواب آلودگی شدیدروزانه-کاتاپلکسی-فلج خواب-توهم هیپنوگوژیک(پیش خوابی)یا هیپنوپامپیک(پس خوابی).
سندرم حرکات دوره ای اندام (PLMS) یا (میوکلونوس شبانه) یا (بیماری حرکت پریودیک پا) سندرم پاهای بی قرار (RLS)
یک میل قوی برای حرکت دادن پاها غالبا همراه با یا در پاسخ به حس های ناراحت کننده و ناخوش آیند در پاها که با تمام وارد زیر مشخص می شوند.
- میل قوی برای حرکت دادن پاها در طول دوره های استراحت یا بی حرکتی شروع یا بدتر می شود.
-میل قوی برای حرکت دادن پاها به طور نسبی یا کامل با حرکت دادن آن تسکین می یابد.
- میل قوی برای حرکت دادن پاها در غروب یا شب، یابدتر ازطول روز یا فقط در غروب یا شب روی می دهد. این آشفتگی باعث ناراحتی چشمگیر بالینی یا افت کارکردهای اجتماعی، شغلی، آموزشی، تحصیلی، رفتاری یا دیگر حوزه های کارکردی مهم میشود- مشکل دست کم سه شب در هفته ودست کم برای سه ماه وجود دارد.
- مشکل علی رغم فرصت مناسب برای خواب روی می دهد- بی خوابی یا دیگر اختلال کیفیت خواب و بیداری بهتر توجیه نمی شود و منحصرا در طول اختلال مزبور روی نمی دهد( مانند حمله خواب ، یک اختلال خواب وابسته به تنفس، یک اختلال ریتم شبانه روزی یک بدخوابی – این بی خوابی مربوط به تاثیر فیزیولوژیک یک ماده نیست- اختلالات روانی وبیماری های طبی ( مانند آرتریت، ادم پا،ایسکمی محیطی،گرفتگی عضلات پا ) نیست و با یک بیماری رفتاری ( مانند ناراحتی وضعیت بدنی، حرکت دادن عادتی پا تبین نمی شود (گنجی ،1393).
کیفیت خواب در دوران بارداری
بارداری از مهم ترین دوران زندگی یک زن به شمار میرود( سادوک وکاپلان، 2007). تغییرات قابل توجه در سطوح هورمون ها در این دوران، عملكرد سیستم های مختلف بدن مادر را تحت تأثیر قرارمی دهد(کانیگام؛ لونو، بلوم، هانت، روزه، اسپونگ و ویلیام،2010). تغییرات هورمونی نه تنها به طور مستقیم سیكل خواب -بیداری و ساختار خواب را متاثر می سازند، بلكه موجب ایجاد تغییرات جسمی و روحی می گردند که می توانند، منجر به اختلال در کیفیت خواب گردند (کانیگام،لونو، بلوم،هانت، روزه، اسپونگ و ویلیام، ،2010 ،بنداد و مجیدیان،2003). تغییرات مكرر جسمی و مكانیكی مانند تكرر ادرار، کمر درد، وجود حرکات جنینی، انقباضات رحمی و کرامپ پاها و برخی عوامل عاطفی مانند ترس از رو به رو شدن با تجربه های نو و پذیرش نقش جدید، می توانند سبب اختلال خواب شوند (کانیگام، لونو، بلوم،هانت، روزه، اسپونگ و ویلیام، ،2010 ،بندادو مجیدیان،2003)در حالی که خواب کافی و راحت، یكی از پایه های اصلی سلامتی است(سادوک و کاپلان، 2007).با بررسی الگوی خواب در دوران بارداری، بین 66 تا 49 درصد زنان باردار در الگوی خواب خود تغییراتی داشته اند ( جومن و مارتین،2008)، شایع ترین نوع اختلال درکیفیت خواب در بارداری، بی خوابی است(چانگ، پین، دونتلی و ماکونس ،2010).بیشترین اختلال در کیفیت خواب در دوران بارداری در سه ماهه سوم و با نزدیک تر شدن به اواخر حاملگی، توسط مادران باردار تجربه می شود(لیکا، زوفکه و مک انالی،2000،اوکان، لوتر، ویسنیوسکی و ویسنر،2013). به طوری که در مطالعات مختلف شیوع اختلالات کیفیتی خواب در سه ماهه سوم بارداری حدود 75 درصد گزارش شده است (اوکان، لوتر، ویسنیوسکی و ویسنر،2013).
گزارش شده که کیفیت خواب نامطلوب، با تغییر درسیستم ایمنی فرد مانند تغییر در سطح سیتوکین ها وپروتئین واکنشگر سی می توانند با پیامد های نامطلوبی مانند اضطراب، کاهش تحمل در برابر درد، زایمان پیش از موعد، کاهش وزن هنگام تولد، اختلالات فشار خون، اختلال تحمل گلوکز و افسردگی دوران بارداری و پس از زایمان مرتبط باشد) ویلیام، میلر، کیو، کریپ، جلایی و انکیوبهری، 2010، چانگ ، پین، دونتلی و ماکونس ،2010، علی پور، لمیان وحاجی زاده ،2011).
فصل اول کلیات تحقیق 1
مقدمه 2
1-1بیان مسئله 2
1-2اهمیت و ضرورت پژوهش 6
1-3اهداف پژوهش 7
1-3-1هدف اصلی 7
1-3-2اهداف فرعي پژوهش 7
1-4 فرضیه های پژوهش 8
1-5تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها 8
1-5-1تعاریف نظری: 8
1-5-2تعاریف عملیاتی: 11
فصل دوم مبانی نظری پژوهش 12
1-2-مقدمه 13
2-2مبانی نظری 13
2-3خواب 14
2-4 اختلالات خواب و بیداری 15
2-4-1بی خوابی 15
2-4-2پر خوابی 15
2-4-3بد خوابی 16
2-4-4 بی خوابی اولیه 17
2-5-1سایر انواع اختلالات بی خوابی 17
2-5-2بهداشت ناکافی خواب 18
2-5-3-ادراک اشتباهی حالت خواب یا بی خوابی ذهنی 19
2-5-4- پر خوابی اولیه 19
2-5-5- حمله خواب(نارکولپسی) 20
2-5-6-اختلال کیفیت خواب مربوط به تنفس 20
2-5-7- اختلال ریتم شبانه روزی خواب 21
2-5-8-سندرم حرکات دوره ای اندام (PLMS) یا (میوکلونوس شبانه) یا (بیماری حرکت پریودیک پا) سندرم پاهای بی قرار (RLS) 22
2-5-9سندرم کلین –لوین 23
2-6 کیفیت خواب در دوران بارداری 23
2- 7 افسردگی 28
2-7-1عوامل رفتاری 30
2-7-2شناخت افسردگی 31
2-7-3افسردگی در دوران بارداری 32
2-8 اضطراب 36
2-8-1ماهیت اضطراب 37
2-8-2 انواع اضطراب 38
2-9اضطراب در دوره بارداری 40
2-10پیشینه ایرانی 45
2-11 پیشینه خارجی پژوهش 51
فصل سوم روش شناسی تحقیق 55
مقدمه 56
3-1روش پژوهش 56
3-2جامعه آماری،گروه نمونه و روش نمونهبرداری 56
3-3 ابزار پژوهش 56
3-4روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 66
فصل چهارم تجزیه وتحلیل داده ها 67
4-1مقدمه 68
4-2یافته های جمعیت شناختی 68
4-4یافته های توصیفی 70
4-3 یافته های استنباطی 72
فصل پنجم بحث و نتیجه گیری 74
1-5- مقدمه 75
5- 2بررسی فرضیات تحقیق 75
5-2-1دربررسی {فرضیه اول : بین کیفیت خواب ، اضطراب ، افسردگی در سه ماه اول و سه ماهه آخر بارداری تفاوت وجود دارد.} 75
5-2-2دربررسی {فرضیه دوم : بین کیفیت خواب در زنان باردار در سه ماه اول و سه ماهه آخر بارداری تفاوت وجود دارد.} 76
5-2- 3دربررسی فرضیه سوم : بین کیفیت خواب ، اضطراب ، افسردگی در سه ماه اول و سه ماهه آخر بارداری تفاوت وجود دارد. 77
5-2-4دربررسی فرضیه چهارم : بین افسردگی در زنان باردار در سه ماه اول و سه ماهه آخر بارداری تفاوت وجود دارد. 77
2-5- نتیجه گیری کلی 78
3-5-محدودیت ها ی پژوهش 80
4-5-پیشنهادات پژوهش 80
4-5-پیشنهادهای کاربردی 81
منابع فارسی 82
منابع لاتین 85
پیوست ها 98
پیوست شماره 1 98
پيوست دوم 101
پرسشنامه کيفيت خواب پيتزبورگ (PSQI) 101
پيوست سوم 104
پرسشنامه افسردگي بک 104
فهرست جداول
3-1جدول تعيين درجه افسردگي بر اساس هنجار هاي ايراني 60
3-2جدول تعيين درجه افسردگي بر اساس هنجار هاي ايراني 61
3-3جدول تعيين درجه اضطراب بر اساس هنجار هاي ايراني 65
جدول4-1: توزيع فراواني زمان بارداری 68
جدول 4-2: توزيع فراواني شغل زن باردار 68
جدول4- 3: توزيع فراواني سن مادر 69
جدول 4- 4: ميانگين و انحراف معيار کيفيت خواب در سه ماهه اول وسوم 70
جدول 4- 5: ميانگين و انحراف معيار اضطراب 71
جدول 4- 6 ميانگين و انحراف معيار افسردگي 71
جدول 4- 7 مقايسه، کيفيت خواب ، اضطراب و افسردگي در سه ماهه اول و آخر بارداری برحسب آزمونT 72