پژوهش حاضر با هدف اثربخشی آموزش هدف گذاری بر میزان خودکارآمدی و اشتیاق تحصیلی دانش آموزان انجام شد. 30 نفر از افرادی که پایین ترین نمره را در پرسشنامه خودکارآمدی و اشتیاق تحصیلی کسب کردند( که در دو کلاس درسی 15 نفری حضور داشتند) به عنوان دو گروه شرکت کننده در پژوهش انتخاب شدند. به تصادف یک گروه به عنوان گروه کنترل و یک گروه به عنوان گروه آزمایشی(15نفره) در نظر گرفته شد. با برنامه ریزی پژوهشگر به عنوان معلم، پس از اخذ رضایت نامه کتبی و رغایت موازین اخلاقی تعداد 9 جلسه آموزشی و مداخله ای آموزشی غایت نگری در برنامه تحصیلی 15 دانش آموز گروه آزمایشی گنجانده شد. بدین صورت که در هر هفته یک جلسه به مدت یکساعت و نیم مداخله مورد نظر بر دانش آموزان در نظر گرفته شد. این جلسات برای گروه کنترل هیچ مداخله ای ارائه نشد. قبل و بعد از مداخله هر دو گروه پرسشنامه خودکارآمدی شرر و همکاران(1968) و اشتیاق تحصیلی فردریکز و همکاران(2004) به عمل آمد. یافته ها نشان داد که آموزش هدف گذاری برخودکارآمدی تاثیردارد و مجذور اتا نشان می دهد 62درصد از تغییرات خودکارآمدی توسط آموزش های ارائه شده قابل تبیین می باشد. می توانید این تحقیق روانشناسی را به صورت فایل word دانلود نمایید.
مقدمه
نزدیک به یک قرن است که روانشناسان به صورت گسترده برای شناسایی عوامل پیشرفت تحصیلی تلاش می کنند. در حال حاضر نیز بررسی عوامل مختلف موثر بر پیشرفت تحصیلی مانند سبک های یادگیری ، انگیزش ، پایگاه اقتصادی و اجتماعی در پزوهش های متعددی مطرح است. یکی از مهم ترین عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی تعیین اهداف توسط دانش آموزان است در این زمینه لاک و لاتم (2004) براین باورند که هدف گذاری بر جنبه های مختلف زندگی از جمله پیشرفت تحصیلی تاثیر دارد. براساس نظریه هدف گذاری اگر برای هر یک ازافراد هدفی معین شود، آنان برای دستیابی اهداف مذکور برانگیخته می شوند؛ بنابراین صرف نظر از نیازها و باورهای انسان، محیط نقش حائز اهمیتی در تعیین هدف و هدایت عملکرد انسان ها دارد؛ در واقع نظریه هدف گذاری براین واقعیت تاکید دارد که افراد هدفمند؛ بهتر از افراد فاقد هدف کار می کنند و افراد دارای اهداف چالش برانگیز؛ بهتر از افراد دارای اهداف آسان فعالیت می کنند. هدف گذاری به طور مستقیم و غیر مستقیم بر عملکرد تحصیلی تاثیر می گذارد. اهداف به افراد کمک می کنند تا به دنبال روش هایی برای دستیابی به آنها باشند و با افزایش انگیزش و اشتیاق تحصیلی و خودکارآمدی به بهبود عملکرد افراد کمک می کند. برخی از نظریه پردازان شناختی- اجتماعی، بر نقش هدف گذاری در نظام ادراکی افراد تاکید دارند که در این راستا به مطالعه پنتریچ(2000) می توان اشاره کرد که بر ارتباط مثبت بین هدف گذاری و ادراکات خودکارآمدی تاکید دارد.
پیشرفت تحصیلی و موفقیت تحصیلی دانش آموزان و عوامل مرتبط با آن از اولویت های پزوهش در آموزش و از مسائل مورد توجه مدیران آموزشی است. یکی از عوامل موثر در پیشرفت و موفقیت دانش اموزان اشتیاق تحصیلی است. پیوند رفتارهای دانش آموز و شرایط محیطی سبب ایجاد اشتیاق در فرد و موفقیت وی می شود. اشتیاق چیزی بیش از یک وضعیت هیجانی گذرا و خاص است و به یک حالت پایای سرایت کننده و هیجانی – شناختی اشاره دارد که روی یک موضوع واقعه یا رفتار خاص متمرکز می شود(والکر و پارکو ، 2014). سازه اشتیاق تحصیلی به رفتارهایی که به یادگیری و پیشرفت تحصیلی مربوط، اطلاق می شود. این مفهوم به کیفیت تلاشی اشاره دارد که فراگیر صرف فعالیتهای هدفمند آموزشی می کند تا به صورت مستقیم در دست یابی به نتایج مطلوب نقش داشته باشد.اشتیاق تحصیلی سازه ای چند بعدی است که دارای سه بعد شناختی شامل به کارگیری راهبردهای شناختی و فراشناختی در یادگیری است، اشتیاق تحصیلی انگیزشی(عاطفی) شامل سه مولفه احساس، ارزش و عاطفه است و دوست داشتن محیط اموزشی و علاقه به کارهای دانشگاه را دربر میگیرد و اشتیاق تحصیلی رفتاری شامل حضور فعال همراه با شوق و شور در محیط آموزشی است(پینتریچ ، 2000). مطالعات نشان داده است دانش آموزانی که از لحاظ شناختی و عاطفی در یادگیری اشتیاق نشان می دهند نسبت به دانش آموزانی که سطوح پایین تری از اشتیاق شناختی و عاطفی را دارند، رغبت بیشتری برای صرف وقت و تلاش کافی در تکالیف و مطالعات از خود نشان داده و کارآمدی و اصرار بیشتری در مواجهه با مشکلات و مسائل دارند.تحقیقات نشانگر آن است که بین اشتیاق تحصیلی و عملکرد تحصیلی و اشتیاق تحصیلی و پیشرفت تحصیلی رابطه معناداری وجود دارد. همچنین در فراتحلیلی نشان داده شد که خودکارآمدی تحصیلی، خودپنداره تحصیلی، نگرش نسبت به یادگیری، ادراک شایستگی، عزت نفس، یادگیری خود تنظیمی و جهت گیری هدف، مهم ترین عوامل قردی مرتبط با انگیزش و اشتیاق تحصیلی در دانش آموزان هستند(مارتین، 2010).
تعریف مفاهیم پژوهش
الف-تعریف نظری
هدف گذاری: به معنای داشتن برنامه منظم و طبقه بندی شده از نظر ترتیب اهداف و تلاش برای رسیدن به آنهاست. لاک و بریان(1995) و وارد و برابست (2002) در این باره اظهار می دارند که اهداف به فرد این امکان را می دهد که به طور پیوسته از طریق فرایندهای مقایسه داخلی و با استفاده از معیارهای شخصی به ارزیابی اجرا بپردازد و از این طریق به بهبود عملکرد کمک کند. در این راستا هدف باید مشخص، چالش انگیز، دست یافتنی باشد و افراد نیز نسبت به اهداف باید تعهد داشته باشند(به نقل از همتیان، 1394).
خودکارآمدی: خودکارآمدی به باورها یا قضاوتهای فرد به توانایی های خود در انجام وظایف و مسئولیت ها اشاره دارد(بندورا، 1997).
اشتیاق تحصیلی: اشتیاق تحصیلی یکی از انواع اشتیاق است و به میزان انرژی که یک یادگیرنده برای انجام کارهای تحصیلی خود صرف می کند و نیز به میزان اثربخشی و کارایی حاصل شده، اطلاق می شود(مسلاچ شانفلی و لیتر ، 2001).
ب-تعاریف عملیاتی
هدف گذاری: منظور از هدف گذاری مداخله غایت نگری براساس مبانی نظری بسته آموزشی تدوین شده توسط همتیان انجام خواهد شد(همتیان، 1394).
خودکارآمدی: نمره ای است که فرد در پرسشنامه خودکارآمدی شرر(1968) به دست می آورد.
اشتیاق تحصیلی: نمره ای است که فرد در پرسشنامه اشتیاق تحصیلی فردریکز (2004) به دست می آورد.
خودکارآمدی
خودکارآمدی یکی از مهمترین مولفه های کسب موفقیت و سازش یافتگی است و در حیطه روانشناسی مثبت جای دارد. سازه خودکارآمدی- باور به اینکه من می توام –به اعتقادات فرد در مورد توانایی انجام تکلیف در شرایط خاص اشاره دارد. نظریه خودکارآمدی به باور کلی فرد در مورد توانمندی و قابلیت خود اشاره دارد. نظریه خودکارآمدی بر این فرض استوار است که باور افراد در مورد توانایی ها و استعدادهایشان اثرات مطلوبی بر اعمال آنها دارد و مهم ترین عامل تعیین کننده رفتار است. خودکارآمدی بر انتخاب، رفتار، تلاش و پشتکار و پیگیری اهداف موثر است و نحوه مواجهه با موانع و چالش ها را تعیین می کند. طبق نظریه ی بندورا(1987) خودکارآمدی نقش مهمی در سازگاری روانشناختی، مشکلات روانی، سلامت جسمانی و راهبردهای تغییر رفتار خود رهنمون و مشاوره داد. خودکارآمدی در انجام مشاغل پر هیجان و استرس آمیز (مانند کنترل ترافیک هوایی) اهمیت اساسی داشته و در ارتباط بین مقتضیات شغل های هیجانی و ناهماهنگی خلقی نقش حایل و تعدیل کننده دارد(فتحی، 1394).
به عقیده بندورا اندازه گیری احساس خودکارآمدی فرایندی استنتاجی است که در آن توانمندی و ناتوانی اندازه گیری می شود. بنابراین توانمندی موجود یکی از عواملی است که در احساس خودکارامدی موثر است. یعنی می توان با رشد و ارتقا توانمندی های موجود و در نهایت تجربه موفقیت، به سطح خودکارآمدی مطلوبی دست یافت، به عبارت دیگر ممکن است افراد از سطح مناسبی در خودکارآمدی برخوردار نباشند اما می توانند از طریق فراگیری مهارتهای زندگی این سطح را بالاتر ببرند. خودکارآمدی و فراگیری این مهارت ها بر یکدیگر کنش و واکنش متقابل دارند(جهانی ملکی، شریفی، جهانی ملکی و نظری پولاد، 1390).
خودکارآمدی به باور یا برداشت فرد مربوط می شود که به سازمان دهی و اجرای اقدامات لازم برای موفقیت در یک وظیفه معین قادر است به عبارت دیگر خودکارآمدی به قضاوت فرد درباره توانایی انجام یک فعالیت خاص اشاره دارد. از آنجا که باورهای افراد نسبت به توانایی های خود بر رفتار به شیوه های مختلف از جمله بر انتخاب های آنها تاثیر می گذارد و باعث می شود که فرد جریان عمل را دنبال یا قطع کند. خودکارآمدی بالا موفقیت و زندگی شخصی انسان را از طرق بسیار غنی می کند و پژوهش های روز افزون انجام شده نقش قدرتمندی را نشان می دهند که خودکارآمدی در شکل دهی به رفتار فردی و دستیابی موفق به اهداف دارد(علیزاده، 1389).
فهرست مطالب
فصل اول: کلیات پژوهش
1-1-مقدمه 10
1-2-بیان مسئله 10
1-3-اهداف پژوهش 13
1-3-1هدف کلی 13
1-3-2 اهداف ویژه 13
1-4-اهمیت و ضرورت پژوهش 14
1-5 فرضیات پژوهش 15
1-5-1 فرضیه کلی 15
1-5-2 فرضیات جزیی 15
1-6 نام گذاری متغیرها 15
1-7 تعریف مفاهیم پژوهش 16
الف-تعریف نظری 16
ب-تعاریف عملیاتی 16
فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش
2-1 هدف گرایی 19
2-2 غایت نگری 20
2-3 تئوری تعیین هدف(هدف گذاری) 21
2-4 ملاک های تعیین هدف 22
2-5 تحلیل غایت 25
2-6 تشریح مدل های اهداف 27
تشریح مدل اسمارت 27
2-7 تشریح مدل هارد 29
2-8 برنامه استراتژیک توسعه فردی 31
2-9 مزایای برنامه استراتژیک توسعه فردی 32
2-10 مدل اسوات 32
2-11 خودکارآمدی 34
2-12 برداشت انسان از خودکارآمدی 37
2-13 خودکارآمدی حافظه 38
2-14 خودکارآمدی و پیشرفت تحصیلی 38
2-15 خودکارآمدی و مدل نظری بندورا 39
2-16 مراحل رشد الگو گیری و خودکارآمدی 40
2-17 ارزیابی خودکارآمدی در سنین مختلف 41
2-18 کیفیت زندگی و خودکارآمدی 42
2-19 عوامل موثر بر کیفیت زندگی و خودکارآمدی 46
2-20 ابعاد مفهوم کیفیت زندگی و خودکارآمدی 48
2-21 رویکردهای مرتبط با کیفیت زندگی و خودکارآمدی 50
2-22 رویکرد جمعیت شناختی به مفهوم کیفیت زندگی 51
2-23 داوری در مورد سطح خودکارآمدی 52
2-24 خودکارآمدی و کارآفرینی 53
2-25 هوش هیجانی و خودکارآمدی 53
2-26 تاب آوری و خودکارآمدی 54
2-27 اشتیاق تحصیلی 56
2-28 تاثیر منابع شخصی و اجتماعی بر اشتیاق تحصیلی 58
2-29 ابعاد اشتیاق تحصیلی 59
2-30 اشتیاق تحصیلی و مداخلات چند بعدی شناختی – رفتاری مارتین 59
2-31 پیشینه پژوهش 60
الف- پژوهش های داخلی 60
ب- پژوهش های خارجی 63
2-32 جمع بندی 64
فصل سوم: روش شناسی پژوهش
3-1 روش پژوهش 66
3-2 جامعه آماری و حجم نمونه 66
3-3 روش اجرا و گرداوری داده ها 66
3-4 ابزارهای پژوهش 67
3-5 ملاکهای ورود به پژوهش 70
3-6 ملاک های خروج از پژوهش 70
3-7 محاسبه ضریب پایایی 70
3-8 روش تجزیه و تحلیل داده های پژوهش 70
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده های پزوهش
4-1 آمار توصیفی: 72
4-2 آمار استنباطی: 73
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
5-1 خلاصه پژوهش 79
5-2 بحث و نتیجه گیری 79
5-2-1نتایج فرضیات 79
5-3 محدودیت های پژوهش 82
5-4پیشنهادهای پژوهش 82
منابع 85
منابع خارجی 89
پیوست ها 92