محقق در پژوهش فعلی به ارائه مدل بهینه مدیریت نقدینگی و بررسی تأثیر آن بر معیارهای مختلف عملکرد مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخت. در این مسیر؛ تعداد 149 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای یک بازه زمانی پنج ساله از ابتدای سال 1391 تا پایان سال 1395 از طریق نمونهگیری به روش حذف سیستماتیک انتخاب و به استخراج دادههای لازم و آزمون فرضیههای تدوین شده پرداخته شد. در جهت آزمون فرضیههای پژوهش از آزمون رگرسیون خطی چند متغیره مبتنی بر دادههای پانل و استفاده از دادههای تابلویی و روش اثرات ثابت استفاده شده و پس از گذر از مراحل یاد شده؛ این نتیجه حاصل شد نسبت نقدینگی بر نرخ بازده داراییها و ارزش افزوده اقتصادی؛ تأثیر مثبت و معناداری دارد. اما تأثیر نسبت نقدینگی بر سایر معیارهای تعریف شده برای عملکرد مالی از نظر آماری معنادار نبود. می توانید این تحقیق مدیریت را به صورت فایل word دانلود نمایید.
مقدمه
نقدشوندگی بازار یا نقدینگی در علم اقتصاد یا سرمایهگذاری به توانایی تبدیل به وجه نقد نمودن یک دارایی به وجه نقد اطلاق میشود. دارایی که از نقدشوندگی بالایی برخوردار است، یعنی به آسانی میتوان آن را در بازار فعال، معامله کرد و بر اساس قیمتهای رایج، آن را به پول نقد تبدیل نمود. هدف پژوهش حاضر؛ بررسی و ارائه مدل بهینه مدیریت نقدینگی و بررسی تأثیر آن بر معیارهای مختلف عملکرد مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد.
نسبت نقدینگی، نسبت آزمون نقدینگی شرکت است؛ با نسبت نقدینگی میتوان بررسی کرد که آیا یک شرکت میتواند به تعهدات مالی کوتاهمدت خود پاسخ دهد یا خیر؟ نسبت نقدینگی، توانایی واحد تجاری را در انجام تعهدات کوتاهمدت، اندازهگیری میکند. در واقع نسبت مذکور بیانگر این است که شرکت مورد بررسی به ازای هر واحد پولی بدهی جاری، چه مقدار (واحد پولی) دارایی جاری دارد یا به عبارت دیگر چند مرتبه میتواند بدهیهای خود را پوشش دهد (درون و همکاران ، 2016). از نظر وامدهندگان به شرکت (به خصوص وامدهنگان کوتاهمدت) مانند تأمینکنندگان مواد اولیه، هر چه نسبت نقدینگی بزرگتر باشد، وضعیت نقدینگی شرکت مناسبتر است و در واقع ریسک نکول وام اعطایی به آن کمتر میباشد. اکثر سرمایهگذاران (با افق سرمایهگذاری کوتاهمدت) نیز سهام بسیار نقدشونده را بر سهام کم نقدشونده ترجیح میدهند. منظور از نقدشوندگی، صرفاً سهولت در خرید و فروش دارایی مورد نظر است. نیاز به درک و اندازهگیری عوامل تعیین کننده اختلاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش معاملهگران در ارزیابی ساختار بازار رقابتی بسیار ضروری میباشد. شرکتهایی که نقدشوندگی خوبی دارند، ممکن است اطلاعات بیشتری افشاء کنند تا خودشان را از شرکتهایی که از لحاظ اقتصادی در وضعیت خوبی نیستند متمایز کنند (سپاسی و عبدلی، 1395). از بین عوامل موثر بر نقدینگی سهام، ارزش بازار شرکت مهمترین عامل در نقدینگی سهام تلقی میشود. این متغیر همچنین بیانگر عمق بازار سهام یک شرکت میباشد. نسبت نقدینگی نیز بخشی از معیارهای مالی است که برای تعیین توانایی شرکت در پرداخت تعهدات و بدهیهای کوتاهمدتش مورد استفاده قرار میگیرد. عموماً، هر چه مقدار نسبتهای مالی بالاتر باشد، حاشیه امنیتی که شرکت برای پوشش بدهیهای کوتاهمدتش دارد نیز بزرگتر خواهد بود. ذکر این نکته ضروری است که ظهور نقدشوندگي به عنوان يك عامل تبيينكنندة شرایط تورمی، نخستين بار توسط كينز مطرح شد .
اهمیت پژوهش
وجوه نقد موجود در حساب بانکی، بهترین نوع از داراییهای یک شرکت هستند؛ چرا که میزان انعطافپذیری مالی شرکت به میزان پول نقدی که در اختیار دارد وابسته است. اما به همان اندازه که وجود وجوه نقد برای شرکت مهم و حیاتی است؛ عدم مدیریت صحیح آن نیز میتواند زمینه را برای ورشکستگی شرکت فراهم آورد (جلینکووا و استریسکاب ، 2015). کمبود نقدینگی مشکلات جدی در پی دارد و مازاد آن نیز به رکود سرمایه میانجامد. مدیریت صحیح وجوده نقد به زنده شدن و پویایی سرمایهی شرکت کمک میکند. در واقع سرمایه نقدی همچون موجود زندهای است که برای سالم ماندن احتیاج به تحرک و جنبش دارد و ساکن ماندن به آن آسیب میرساند. برای مدیریت نقدینگی بهینه، شرکت باید دارای چارچوب حسابداری و حسابرسی مناسبی باشد تا به کمک آن اطلاعات مربوط به وجوه نقد در اختیار خود را به صورت دستی و یا مکانیزه جمعآوری کند و در اختیار مدیران خود قرار دهد (دلگارد ، 2015). یک چارچوب مدیریت نقدینگی بهینه باید نیازهای نقدی، حاشیهی امن نقدینگی، تنوع سبد داراییها، میزان پول نقد در دسترس، راهکارهای مختلف تأمین مالی (بهویژه در زمان اضطرار) و سرمایهگذاری های کوتاه مدت شرکت را تعیین، همسو و هدفمند سازد. روند جمعآوری، مدیریت و سرمایهگذاری کوتاهمدت وجوه نقد، یک مؤلفهی کلیدی برای اطمینان یافتن از ثبات مالی و توان پرداخت بدهی شرکت است. به طور کلی، خزانه داران و یا مدیران شرکتها مسئول مدیریت نقدینگی هستند. مدیریت نقدینگی موفق شامل جلوگیری از عدم توانایی در پرداخت بدهی (ورشکستگی)، کاهش دوره حسابهای دریافتنی، افزایش میزان وصولیها و مواردی از این قبیل است. سرمایهگذاران، وامدهندگان و مدیران توجه خاصی بهصورت های مالی شرکتها دارند تا بتوانند با استفاده از نسبتهای مربوط نقدینگی، ریسک نقدینگی را ارزیابی کنند. این ارزیابی معمولا با مقایسهی دارائیهای جاری با بدهیهای کوتاهمدت صورت میگیرد(رمضانپور و همکاران، 1392). شرکتهایی که بیش از حد از اهرم مالی استفاده کردهاند باید تلاش کنند تا اختلاف بین داراییهای جاری و بدهیهای جاری را کاهش دهند. همهی شرکتها و دولتهایی که بدهی دارند با ریسک نقدینگی مواجه هستند، اما بحث نقدینگی در بانکهای بزرگ حساسیت بیشتری دارد.
سرمایهگذاران برای تصمیمگیری در مورد سرمایهگذاری در شرکت، فروش سهام و خارج کردن سرمایه خود از شرکت و یا نگهداری سهام، به ارزیابی عملکرد شرکت میپردازند. برای نیل به این هدف، پاداش مدیران اغلب با عملکرد شرکت مرتبط است. بنابراین انتخاب معیاری که بدرستی عملکرد شرکت را اندازه گیری کند، بسیار مهم است. روشنترین معیار برای سنجش عملکرد، قیمت سهام است. اما معیار قیمت سهام از یک نقطه ضعف برخوردار است، زیرا برخی عوامل که در قیمت سهام تاثیر دارند، مانند شرايط اقتصادي و سياسي جامعه و جهان از كنترل مديران خارج ميباشد(ژو و سان ، 2017). از این رو؛ ارائه مدل بهینه مدیریت نقدینگی و بررسی تأثیر آن بر معیارهای مختلف عملکرد مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران اهمیت و ضرورت خود را بیش از پیش نشان میدهد.
بیان پژوهش
توسعه بازارهای سرمایه با افزایش آگاهی سهامداران، فشار روی شرکتها برای عملکرد بهتر را، افزایش داده است. مدیران شرکتها در حال حاضر دورانی را پیش روی دارند که آنها را ملزم ميسازد، چارچوب اقتصادی جدیدی در شرکتهای خود مستقر کنند، که ارزش و سودآوری را بهتر منعکس کند. سهامداران به عنوان مالکان واحد تجاری در پی افزایش ثروت خود هستند، با توجه به اینکه افزایش ثروت، نتیجه عملکرد مطلوب واحد تجاری است، ارزشیابی واحد تجاری برای مالکان، دارای اهمیت فراوانی است. در ادبیات جدید مفهوم مدیریت، یعنی کار با دیگران جایگزین کار توسط دیگران شده است. این امر بر پیچیدگی مدیریت افزوده و در آینده نیز خواهد افزود. بنابراین پارادایمهاي جدید در این حوزه آشکار شده است. از جمله این پارادایمها؛ هدف ارزش آفرینی، در سر لوحه اهداف مدیریت قرار گرفته است. مدیریت ارزش آفرین میبایست از ساز و کارها و شیوههای مدیریتی موثر بر ارزش آفرینی بهره برده و در عمل بکار گیرد. توفیق در میزان ارزشآفرینی تا حدود زیادی به کیفیت سنجش عملکرد بستگی دارد. یعنی از شاخصهای مبتنی بر ارزش به همراه شاخصهای سنتی و یا جایگزین شاخصهای سنتی استفاده شود. ارزش در کسب و کار اقتصادی، ما به ازای ایجاد شده ناشی از کار با وسایل (سخت افزار) و روشها (نرم افزار) تعریف میشود. کسب وکار، مبتنی بر ارزش آفریني است؛ به طوری که فعالیتهای اقتصادی بنگاه های کسب و کار، بدون اندیشه و عمل زایش، استمرار و تداوم نخواهد داشت.
نسبت های نقدینگی
نقدینگی عبارتست از توانایی شرکت در تبدیل داراییهای غیر نقدی به وجه نقد و یا تحصیل وجه نقد به منظور پاسخگویی به تعهدات جاری خود. نقدینگی اصولاً مقولهای کوتاهمدت است و از لحاظ دوره زمانی برابر یا کمتر از یک سال را شامل میشود. نسبتهای نقدینگی به شرح زیر است:
*سرمایه در گردش
سرمایه در گردش برابر با فزونی داراییهای جاری از بدهیهای جاری است و در واقع حاشیه اطمینان و ایمنی برای طلبکاران به شمار میرود.
*نسبت جاری
نسبت جاری عبارتست از خارج قسمت داراییهای جاری به بدهیهای جاری و نشان دهنده توانایی شرکت در بازپرداخت بدهیهای جاری از محل داراییهای جاری خود میباشد.
*نسبت سریع
نسبت سریع آزمایش دقیقتری برای انعکاس نقدیندگی است. این نسبت از تقسیم نقدترین داراییهای جاری (مانند وجوه نقد، اوراق قابل داد و ستد و حسابهای دریافتنی) به بدهیهای جاری به دست میآید.
*نسبتهای فعالیت
نسبتهای فعالیت را نسبتهای «گردش داراییها» نیز مینامند چرا که نشان دهنده سنجهای جهت نحوه بکارگیری داراییها در ایجاد درآمد و سود برای شرکت است.
*نسبتهای حساب های دریافتنی
نسبتهای حسابهای دریافتنی شامل نسبت گردش حسابهای دریافتنی و دوره وصول مطالبات است.
*نسبتهای موجودی کالا
در این مورد دو نسبت معروف عبارتند از نسبت گردش موجودی ها و میانگین سنی موجودیها.
*نسبت گردش کل داراییها
«نسبت گردش کل داراییها» از تقسیم فروش خالص شرکت به میانگین کل داراییهای آن به دست میآید. این نسبت نشان دهنده این است که به ازاء هر ریال دارایی سرمایهگذاری شده در شرکت، چند ریال فروش انجام شده است و معرف نحوه مدیریت شرکت بر دارایی هاست.
*نسبتهای اهرمی
طلبکارانی که وامهای بلند مدت به شرکت داده اند، به نقدینگی شرکت در بلند مدت توجه دارند و این به معنی توانایی شرکت در باز پرداخت بدهیهای بلند مدت آن در سررسید میباشد.
*نسبت پوشش هزینه بهره
این نسبت نشان دهنده تعداد دفعاتی است که سود قبل از مالیات، هزینه بهره را پوشش میدهد و از طریق تقسیم سود قبل از بهره و مالیات به هزینه بهره محاسبه میشود.
*نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام
این نسبت سنجه مهمی جهت انعکاس قدرت بازپرداخت بدهیهاست. چرا که حجم بالای بدهیها در ساختار سرمایه شرکت، پرداخت بهره و اصل بدهیها را در سررسید مشکل خواهد ساخت.
*نسبتهای سود آوری
یکی از شاخصهای مهم سلامت مالی شرکت، توانایی آن در تحصیل سودی قابل قبول و بازدهای مناسب روی سرمایه گذاریهای انجام شده در شرکت است.
*نسبت حاشیه سود
نسبت سود خالص به فروش خالص را «نسبت حاشیه سود» مینامند. این نسبت معرف سود حاصل از درآمدها و در عین حال، یکی از مهمترین سنجه های ارزیابی عملکرد شرکت است.
*نسبت درآمد هر سهم (EPS)
نسبت در آمد هر سهم نشان دهنده در آمد (سودی) است که به هر سهم عادی شرکت تعلق گرفته است.
*نسبت قیمت بازار درآمد هر سهم (P/E)
برخی از نسبتها، رابطه شرکت را با سهامدارانش مورد ارزیابی قرار میدهند. نسبت بسیار معروفی که اغلب به عنوان نسبت P/E نامیده میشود، یکی از این نوع نسبتهاست که از طریق تقسیم قیمت بازار هر سهم به درآمد هر سهم محاسبه میشود.
*نسبتهای پرداخت سود سهام
باید اذعان داشت که بسیاری از سهامداران، در درجه نخست، به دریافت سود از شرکت علاقمندند. نسبت «عایدی هر سهم» عبارتست از خارج قسمت سود سهام پرداختی هر سم به قیمت بازار آن.
*ارزش دفتری هر سهم
ارزش دفتر هر سهم عباتست از داراییهای خالص متعلق به سهامداران تقسیم بر تعداد سهام عادی شرکت
نقدشوندگی سهام
بازارهای سرمایه به منظور تخصیص بهینه منابع و در نتیجه افزایش رفاه جامعه ایجاد شدهاند. ویژگیهای اصلی بازارهای مالی جهت تحقق این هدف شامل:
1- حضور موسساتی که قدرت جلوگیری از تقلب و سوء استفاده را داشته باشند،
2- وجود ابزارهای مالی متعدد و متنوع که بازار و توزیع ریسک را تکمیل کند و
3- بازاری که بتوان در آن داراییها را در کمترین زمان و هزینه ممکن معامله کرد میباشد. بنابراین یکی از اصلیترین کارکردهای بازار سرمایه، تأمین نقدشوندگی است. تئوریهای جدید پیشبینی میکنند که هم میزان نقدشوندگی و هم ریسک نقدشوندگی در بازار قیمتگذاری میگردد(ویس ، 2004).
موضوع نقدشوندگی در سالهای اخیر توجه زیادی را در مطالعات دانشگاهی و همچنین در نشریات مهم به خود معطوف نموده است . نقدشوندگی یک دارایی عبارت است از " قابلیت خرید و فروش آن دارایی در کمترین زمان و هزینه ممکن". بنابر تعریف، نقدشوندگی در صورت عدم حضور هزینههای معاملاتی به تحقق میپیوندد. هزینههای معاملاتی به دو دسته آشکار و ضمنی تقسیم میشوند. هزینههای آشکار شامل کارمزدهای کارگزاران و مالیات است که عموماً به راحتی قابل اندازهگیریاند. اما هزینههای ضمنی شامل هزینه عدم دسترسی آسان به اطلاعات صحیح و کامل، هزینههای جستجو، عدم کارآیی تکنولوژیک، تفاوت بین عرضه و تقاضا، رقابت ناقص و عوامل دیگر میباشد. بنا بر تئوری بازار کارا، یکی از خصوصیتهای بازارهای کارا و ایده آل عدم وجود هزینههای معاملاتی و در نتیجه قابلیت نقدشوندگی بالاست. حسابداری یکی از منابع اطلاعاتی است که میتواند با ارائه اطلاعات مربوط و قابل اتکا ناکارایی اطلاعاتی بازار را کمتر کرده و از این طریق بر بهبود نقدشوندگی سهام شرکتها اثر گذار باشد. لذا نقدشوندگی سهام میتواند به عنوان معیاری برای کارایی بازار به خصوص به لحاظ اطلاعاتی مطرح شود و به شکل گسترده در بررسی عوامل موثر بر ارائه اطلاعات مفید بکار گرفته شود.
فصل اول کلیات پژوهش 1
1-1مقدمه 2
1-2 بیان مساله 2
1-3 اهمیت و ضرورت پژوهش 3
1-4 اهداف پژوهش 5
1-4-1 هدف اصلي 5
1-4-2 اهداف فرعي 5
1-5 سؤالات پژوهش 5
1-6 فرضيههاي پژوهش 6
1-7 قلمروی پژوهش 6
1-7-1 قلمروی موضوعی 6
1-7-2 قلمروی مکانی 6
1-7-3 قلمروی زمانی 6
1-8 روششناسی پژوهش 6
1-8-1 جنبه نوآوری و جديد بودن تحقيق 7
1-8-2 جنبه کاربردی تحقيق 7
1-9 تعریف واژگان و اصطلاحات کلیدی پژوهش 7
1-10 ساختار تحقیق 7
1-11 خلاصه فصل 8
فصل دوم مروری بر مبانی نظری و پیشینه پژوهش 9
2-1 مقدمه 10
2-2 نسبت نقدینگی 10
2-2-1-2 تجزیه و تحلیل نسبتها 17
2-2-1 نقدشوندگی سهام 20
2-2-2 ریسک نقدشوندگی 22
2-2-3 ابعاد نقدشوندگی بازار 23
2-2-4عوامل موثر بر نقدشوندگی در بازارهای نو ظهور 23
2-2-5 عوامل تاثیرگذار بر نقدشوندگی با توجه به سطح توسعهیافتگی بازارها 25
2-2-6 اقدامات لازم جهت افزایش نقدشوندگی بازار 25
2-2-7 مفهوم جهش برای نقدشوندگی 26
2-2-8 تئوریهای نقدینگی 27
2-2-9 ارائه مدل های بهینه نقدینگی 32
2-2-9-1 معیارهای مبتنی بر سفارشات سهام 32
2-2-9-2 معیار تفاوت قیمت پیشنهادی خرید و فروش 32
2-2-9-3 اختلاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش 33
2-2-10 مبنای نظری اختلاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش اوراق بهادار 34
2-2-11 اجزای اختلاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام 34
2-2-12 مدل های تخمینی اختلاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش 35
2-4-1 انتقاد از معیارهای سنتی عملکرد مالی 41
2-4-2 عملکرد مالی از منظر سرمایه گذارن و مدیران 42
2-4-3 تئوری نمایندگی و عملکرد مالی 43
2-4-4 شاخصهای سنجش عملکرد (سنتی ونوین) 44
2-4-4-1 نرخ بازده حقوق صاحبان سهام 46
2-4-4-2 ارزش افزوده بازار 47
2-4-4-4 ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شده 48
2-4-5 معیارهای ارزیابی شرکت 48
2-4-6 نرخ بازده داراييها 51
2-4-7 كيو توبين 51
2-4-8 نسبت گردش دارایی 52
2-4-9 نسبت قیمت به عایدی هر سهم 52
2-4-10 بازده سالانه سهام 52
2-4 بررسی تأثیر مدیریت نقدینگی بر معیارهای مختلف عملکرد مالی 53
2-6 پیشینه پژوهش 57
2-6-1 مطالعات داخلی 57
2-6-2 مطالعات خارجی 59
2-7 خلاصه پژوهش 61
فصل سوم روششناسی پژوهش 62
3-1 مقدمه 63
3-2 معرفی مدل ها و متغیرهای پژوهش 63
3-2-1 مدلهای پژوهش 63
3-2-2 متغیرهای پژوهش و تعاریف عملیاتی آنان 64
3-6 روششناسی پژوهش 66
3-7 جامعه آماری، روش نمونه گیری و حجم نمونه 66
3-8 روش تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیههای پژوهش 67
3-8-1 روش واکاوی مدلها و آزمون فرضیات 68
3-8-2 دادههای پانل 68
3-8-3 آزمون معنی دار بودن مدل 70
3-9 آزمونهای مورد استفاده در پژوهش 71
3-9-1 آزمون نرمال بودن 71
3-9-2 عدم وجود خودهمبستگی 71
3-9-3 عدم وجود واریانس ناهمسانی 72
3-9-4 آزمون F لیمر 72
3-9-5 آزمون هاسمن 73
3-7 خلاصه فصل 73
فصل چهارم محاسبات پژوهش 74
4-1 مقدمه 75
4-2 بررسی آمار توصیفی متغیر های پژوهش 75
4-3 آزمون نرمال بودن متغیرهای وابسته پژوهش 75
4-4 آزمون واریانس ناهمسانی 76
4-5 آزمون اف لیمر و هاسمن 77
4-6 آزمون فرضیههای پژوهش 79
4-6-1 آزمون فرضيه اول 79
4-6-2 آزمون فرضيه دوم 80
4-6-3 آزمون فرضيه سوم 81
4-6-4 آزمون فرضيه چهارم 82
4-6-5 آزمون فرضيه پنجم 83
4-6-6 آزمون فرضيه ششم 84
4-7 خلاصه فصل 85
فصل پنجم نتیجهگیری و پیشنهادات 86
5-1مقدمه 87
5-2 خلاصه پژوهش 87
5-3 بحث و نتیجهگیری حاصل از آزمون فرضیههای پژوهش 88
5-3-1 بحث و نتیجهگیری حاصل از آزمون فرضیه اول پژوهش 88
5-3-2 بحث و نتیجهگیری حاصل از آزمون فرضیه دوم پژوهش 88
5-3-3 بحث و نتیجهگیری حاصل از آزمون فرضیه سوم پژوهش 89
5-3-4 بحث و نتیجهگیری حاصل از آزمون فرضیه چهارم پژوهش 89
5-3-5 بحث و نتیجهگیری حاصل از آزمون فرضیه پنجم پژوهش 90
5-3-5 بحث و نتیجهگیری حاصل از آزمون فرضیه ششم پژوهش 90
5-4 تفسیر نتایج 91
5-4 پیشنهادات 93
5-4-1 پیشنهادات مبتنی بر یافتههای پژوهش 93
5-4-2 پیشنهادات برای پژوهشهای آتی 93
5-5خلاصه فصل 94
فهرست منابع و مأخذ 95
منابع فارسی 96
منابع لاتین 99
پیوستها و خروجیهای آماری 103
فهرست جداول
جدول 2-:1 شاخصها و گروههاي سنجش عملكرد مالي شركتها 53
جدول 2-2: مدل مفهومی پژوهش 56
جدول 4-1: آمار توصیفی متغیرهای پژوهش در دوره مورد بررسی 75
جدول 4-2 : نتایج آزمون نرمال بودن متغیرهای وابسته پژوهش 76
جدول 4-3: نتایج بررسی واریانس ناهمسانی 77
جدول 4-4: انتخاب الگوی دادههای تابلویی در مقابل دادههای تلفیقی در فرضیههای پژوهش 78
جدول 4-5: انتخاب الگوی اثرات ثابت در مقابل اثرات تصادفی در فرضیههای پژوهش 78
جدول 4-6: مدل رگرسیونی اثرات ثابت فرضيه اول 79
جدول 4-7: مدل رگرسیونی اثرات ثابت فرضيه دوم 80
جدول 4-8: مدل رگرسیونی اثرات ثابت فرضيه سوم 81
جدول 4-9: مدل رگرسیونی اثرات ثابت فرضيه چهارم 82
جدول 4-10: مدل رگرسیونی اثرات ثابت فرضيه پنجم 83
جدول 4-11: مدل رگرسیونی اثرات ثابت فرضيه ششم 84
جدول 5-1: خلاصه نتایج حاصل از آزمون فرضیههای پژوهش 87