این پژوهش با هدف بررسی سبک های یادگیری و خودشکوفایی در دانش آموزان دبیرستانی رشته تجربی شهر مشهد در سال تحصیلی 99-98 به روش توصیفی از نوع همبستگی به انجام رسیده است. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان دبیرستانی رشته تجربی شهر مشهد که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. سپس، با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای، تعداد 236 به عنوان نمونه انتخاب شدند، گردآوری داده ها با استفاده از پرسشنامه سبک های یادگیری کلب (1988) و پرسشنامه شکوفایی(سلیمانی، رضایی، کیان ارثی، هژبریان و خلیلی) (HFQ)(1393) انجام شد. روایی پرسشنامه ها از طریق تحلیل مولفه های اصلی بررسی شد از آزمون های آماری ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد.
مقدمه
یکی از واقعيت های مهم هستی، وجود تنوع در ميان پدیده های عالم است. انسان ها نيز مشمول همين قاعده اند. دانش آموزان ازلحاظ توانایی های ذهنی، روش های آموختن، سبک و سرعت یادگيری، آمادگی و علاقه و انگيزش برای کسب دانش و انجام فعاليت های تحصيلی با هم تفاوت دارند. عوامل مختلفی موجب تفاوت ميان یادگيرندگان می شود. آنچه در سال های اخير بيشتر از بقية عوامل نظر روانشناسان پرورشی و متخصصان آموزشی را به خود جلب کرده، تنوع سب کهای یادگيری است (سيف، 1396 ). سبک های یادگيری رویکردها یا روش های گوناگون برای یادگيری هستند که شامل آموزش روش های منحصر به فرد برای یادگيری بهترین یادگيرندگان است(سيری ندی و تنی ، 2017 ). نظریه های سبک های یادگيری نشان می دهد افراد به شيوه های مختلف به بهترین نحو فکر می کنند و یاد می گيرند. سبک یادگيری می تواند پيامدهای مهمی برای آموزش داشته باشد؛ زیرا موفقيت دانش آموزان نتيجة تعامل آموزش و سبک یادگيری است (ویلنگام، هوگس و دوبلی ، 2015). ایده اصلی استفاده از «سبک های یادگيری» این است که یادگيرندگان در یک یا چند سبک طبقه بندی شوند. بنابراین آموزش دانش آموزان براساس سبک آن ها موجب بهبود یادگيری خواهد شد (فليپ و ماهالد 2017). خودشکوفایی از نظر راجرز "گرایش به شکوفایی" یعنی میل به رشد و توسعه دادن تمام توانایی ها و استعدادهای بالقوه ی هر فرد می باشد. این توانایی ها از جنبه های زیستی تا پیچیده ترین جنبه های روان شناختی را شامل می شود. راجرز این انگیزش بنیادی را هدف غایی همه ی انسانها می داند. او عقیده دارد موجود زنده افزون بر اینکه سعی در حفظ خود دارد؛ تلاش می کند خویشتن را در مسیر کمال، تمامیت ، وحدت و خودمختاری قرار دهد (امامی و همکاران ،1393). فرآیند خودشکوفایی می تواند شکل های متفاوتی بگیرد، هرکسی جدا از شغل و تمایلاتی که دارد می تواند توانایی های خود را به حداکثر برساند و به کامل ترین رشد شخصیت دست یابد.
بیان مسئله
یکی از موضوع هایی که از دهه هفتم قرن بیستم تا کنون در پژوهش های آموزشی مورد توجه قرار گرفته، سبک های دانش آموزان در فراگیری مطالب است. زیرا یادگیری فرآیند تغییرات نسبتاً پایدار در رفتار بالقوه فرد می باشد که از طریق تجربه بدست می آید.(آیتی و خوش دامن، 1391). عوامل مؤثر بر یادگیری و عملکرد تحصیلی دانش آموزان بسیار گسترده و وسیع می باشند، شناسایی این عوامل و رفع مشکلات و نارسایی هایی در سیستم آموزشی بسیار مهم است یکی از این عوامل سبک یادگیری دانش آموز است که می تواند بر جریان یادگیری تأثیر داشته باشد. به باور کلب(1984) سبک شیوه ای است برای یادگیری، شناخت و تفکر، سبک با توانایی فراگیر برابر نیست بلکه روشی است که به وسیله ی آن می توان توانایی های خود را به کار برد. همانگونه که توانایی فرد در زندگی بسیار مهم است، شناخت سبک های یادگیری نیز دارای اهمیت است (آقاجانی و همکاران، 1391). بسیاری از نظریه پردازان یادگیری معتقدند که سبک یادگیری باید با سبک آموزش منطبق باشد تا حداکثر موفقیت در یادگیرندگان به دست آید(داف و همکاران، 2014). چرا که تناسب تدریس معلمان با سبک یادگیری دانش آموزان باعث تقویت انگیزه یادگیری و نیز پیشرفت تحصیلی می گردد (رسولی نژاد، 1393).
ضرورت و اهمیت موضوع
در کشور ما، مسئولیت تربیت نیرو¬های متخصص برای ورود به بازار کار و گرداندن چرخ¬های اقتصادی، رشد و توسعه اجتماعی، فرهنگی به دانشگاه¬ها و مؤسسات آموزشی واگذار شده است. وابسته بودن توسعه و بقای جامعه به آموزش از یک سو و وجود فضای رقابتی برای ورود به دانشگاه¬ها ضرورت توجه به بالا بردن کیفیت آموزش و تحقق یادگیری اصیل و عمیق را ایجاب می¬ کند. از جمله وجوه تفاوت¬های فردی مورد توجه در نظام¬های آموزشی “سبک یادگیری” است. منظور از سبک یادگیری روشی است که افراد اطلاعات را کسب، نگه داری و بازخوانی می¬نماید (فدلر و هنریکز،1995)
سبک یادگیری مانند اثر انگشت خاص هر فرد است. شناخت سبک یادگیری موجب می‌شود تا آموزش با سهولت بیشتر و به روش مناسب¬تری صورت گیرد. اگر برنامه¬ریز درسی، مدرس، فراگیر و کلیه ذی نفعان آموزشی نسبت به سبک¬های یادگیری آگاهی داشته باشند، می¬توانند ضمن در نظر گرفتن آن زمینه یادگیری عمیق و اصیل را فراهم نمایند. کشف و شناسایي سبك یادگيری دانش آموزان سبب مي شود که معلم روش هایي برای تدریس برگزیند که منجر به هدایت دانش آموزان به سمت یادگيری راحت تر، سریعتر و بهتر مطالب شود.
ارائه یک تعریف ویژه از سبک یادگیری دشوار است. هر محققی به دلایل متفاوت تعریف خود را پیشنهاد می کند؛ اول به این دلیل که هر محقق فقط به یکی از ابعاد فرآیند یادگیری علاقمند می باشد، دوم، به این دلیل که هر محقق برای اندازه گیری سبک یادگیری از ابزارهای متفاوتی استتفاده می کند، سوم، اساس نظری مدل یادگیری هر محقق متفاوت می باشد، مثلاً کار مبتنی بر بافت روی رویکردهای یادگیری دانش آموزان )اینتویستیل(؛ اقتباس از تحلیل های کمی فرآیندهای مطالعه مشاهده شده در دانش آموزان، پردازش اطلاعات (اسچمک و همکاران)؛ اقتباس از روان شناسی شناختی، و یک دیدگاه تجربی با انستجام بخشیدن به نظریه های گوناگون.
سبك های یادگیری دان و دان (1999-1993)
دان عقیده دارد که افراد فقط به خاطر این که توانایی ذاتی، استعداد و ظرفیت بالقوه ای دارند با هوش نیستند بلکه آنها به خاطر روش درک خود، روش سازگاری با موقعیت های جدید، یادگیری از تجارب خود، درک عوامل اصلی یک موضوع پیچیده، حل مسأله، تحلیل انتقادی مسائل و تصمیم گیری ثابت می کنند که با هوش هستند. ما همگی می دانیم که ظرفیت بالقوه و استعداد برخی از افراد به خاطر این که هوشمندانه فکر نمی کنند، آسیب می بیند (دنیگ، 2010).
دان سبک های یادگیری را به عنوان "روشی که در آن هر شخص روی محتوی تحصیلی جدید و یا مساله ای تمرکز می کند، آن را پردازش می کند، درون سازی می کند و به خاطر می آورد" ،تعریف می کند.
مدل دان 21 عنصرجداگانه را نشان می دهد؛ اگر چه فرد به وسیله تمام این 21 عنصر تحت تأثیر قرار نمی- گیرد اما بیشتر دانش آموزان به وسیله 6 الی 14 عنصر از این عناصر تحت تأثیر قرار می گیرند.
روش تحقیق
با توجه به اینکه این پژوهش رابطه بین سبک¬های یادگیری و خودشکوفایی دانش آموزان را مورد مطالعه قرار می¬دهد، لذا فقط به توصیف وضع موجود می¬پردازد و بدون دستکاری یا کنترل متغیرها رابطه بین متغیرها (سبک¬های یادگیری و خودشکوفایی) را مورد مطالعه قرار می¬دهد. بنابراین از نوع تحقیقات توصیفی– همبستگی بوده و روش اجرای آن پیمایشی است.
جامعه آماری
جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه دانش آموزان دبیرستانی رشته تجربی شهر مشهد که در دبیرستان های شهرستان مشهد در سال تحصیلی 99- 1398 مشغول به تحصیل هستند، می¬باشد. که شامل 613 دانش آموز (427 دختر و 186 پسر) می باشد.
ابزار اندازه گیری
پرسشنامه سبک یادگیرى کلب: پرسشنامه سبک هاى یادگیرى کلب، شامل 12 جمله است که براى هر جمله 4 گزینه پیشنهاد شده است، هر گزینه به ترتیب نشان دهنده یکى از چهار شیوه یادگیرى: تجربه عینى، مشاهده فکورانه یا تأملى، مفهوم سازى انتزاعى و آزمایشگرى فعال می باشد. (حسینی نسب وشریفى، 1389)
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
برای توصیف داده ها از شاخص آمار توصیفی (جدول توزیع فراوانی، درصد، میانگین، انحراف استاندارد و نمودارها) و برای تحلیل داده ها از آزمون آماری مناسب نظیر همبستگی پیرسون، تحلیل رگرسیون و آزمون t مستقل مورد استفاده قرار گرفت.
1-1مقدمه 6
2-1بیان مسئله 7
3-1ضرورت و اهمیت موضوع 9
4-1 اهدف پژوهش 10
1-4-1 هدف اصلی 10
2-4-1 اهداف فرعی 10
5-1 فرضیه های پژوهش 11
1-5-1 فرضیه اصلی 11
2-5-1 فرضیه های فرعی 11
6-1 تعاریف نظری 11
1-6-1 سبک یادگیری 11
2-6-1 خودشکوفایی 12
7-1تعریف عملیاتی 12
1-7-1 سبک یادگیری 12
2-7-1 خودشکوفایی 13
1-2 مقدمه 15
2-2 تعریف سبك یادگیری 15
3-2 انواع سبك های یادگیری 16
1-3-2 سبك های یادگیری دان و دان (1999-1993) 17
2-3-2 سبك های یادگیری ورمونت (1998، 1996، 1992) 19
3-3-2 رویکردهای یادگیری بگیز(1998، 1992) 21
4-3-2 سبک های یادگیری فلدر و سولومان(1988) 22
1-4-3-2یادگیرندگان فعال- تآملی 22
2-4-3-2 یادگیرندگان حسی- شهودی 22
3-4-3-2یادگیرندگان دیداری- کلامی 23
4-4-3-2 یادگیرندگان متوالی – کلی 23
5-3-2 سبک های یادگیری کلب و فرای(1985) 23
نظریه یادگیری تجربه ای(ELT) 23
4-2خود شکوفایی 32
5-2 مفهوم خودشکوفایی 32
6-2 تعریف خود شکوفایی 35
7-2 دیدگاه برخی روان شناسان در مورد خود شکوفایی 37
1-7-2 دیدگاه آلپورت (انسان بالغ) 37
2-7-2 دیدگاه راجرز (انسان با کنش کامل) 38
3-7-2 دیدگاه مازلو (انسان خود شکوفا) 38
8-2 عوامل موثر بر خودشکوفايی 40
9-2 اثرات خودشکوفایی 42
10-2 چهارده ویژگی افراد خود شکوفا 43
11-2 ماهیت آشفتگی های هیجانی 46
12-2 مقایسه دو انگیزه اساسی 46
13-2 انسان ها موجوداتی اجتماعی هستند 48
1-3پژوهش های انجام شده 53
1-3-3پژوهش های داخلی 53
2-3-3 مطالعات خارجی 57
1-4 روش تحقیق 60
2-4 جامعه آماری 60
3-4 نمونه آماری و روش نمونه گیری 60
4-4 ابزار اندازه گیری 61
5-4 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 62