چکیده
اين مقاله به روش تجربي به بحث و بررسي درباره اصول اخلاق كاربردي در رانندگي ميپردازد. بخشي مربوط به مشاهدات تجربي از بداخلاقيهاي رانندگان و نقض اصول اخلاقي توسط آنان، بخشي ديگر با روش توصيفي- تحليلي به تبيين و تحليل اصول اخلاق كاربردي در رانندگي براي اصلاح اين بداخلاقيها، پرداخته است.به نظر ميرسد، بخشي از بداخلاقيهاي موجود در رانندگي، ناشي از نگاه صرفاً قانوني و نه اخلاقي به رانندگي است. شما می توانید این تحقیق را به صورت فایل word دانلود نمایید.
مقدمه
با تحولات گوناگوني كه در شيوة زندگي انسان قرن بيستم رخ داده است، بشر با موضوعات و زمينههاي جديدي روبه روست كه مسائل اخلاقي جديدي را پيش روي او طرح ميكند. اخلاق كاربردي، يكي از شاخههاي فلسفة اخلاق است كه به بحث و بررسي عقلي و تحليلي در حوزههاي خاص از منظر اخلاقي ميپردازد. اخلاق كاربردي، شامل حوزههاي متعددي از جمله اخلاق پزشكي، اخلاق مهندسي، اخلاق بازرگاني، اخلاق حكومتي، اخلاق زيستي، اخلاق كامپيوتر، اخلاق محيط زيست، اخلاق تعليم و تربيت و ... ميشود.
به كارگيري ملاحظات اخلاقي، اعم از دلايل، اصول و ارزشها، نسبت به سياست يا رفتار شخصي يا اجتماعي خاص، جهت ارزشگذاري، ردّ يا تأييد آن سياست و رفتار، بر اساس مباني اخلاقي است. بر اين اساس، اخلاق كاربردي شاخهاي از حكمت عملي است كه در آن ملاحظات اخلاقي براي هدايت رفتارهاي فردي يا اجتماعي به كار گرفته ميشود.
اما اگر اخلاق كاربردي به بررسي موضوعات خاص مورد نزاع از منظر اخلاقي، مانند حقوق حيوانات، سقط جنين و... تعريف كنيم، و يكي از شروط تعلق موضوعي به اخلاق كاربردي را مناقشهآميز بودن آن بدانيم، يعني اينكه برخي در ردّ عملي و برخي در تأييد آن دليل ميآورند، در اين صورت، اخلاق رانندگي متعلق به حوزه اخلاق كاربردي نبوده، بلكه متعلق به حوزه اخلاق خواهد شد. در تعريف علم اخلاق گفته شده است: «تحقيق در رفتار آدمي بدان گونه كه بايد باشد».
رانندگي با وسايل نقليه فردي و جمعي، يكي از افعال انساني است كه موضوع علم اخلاق واقع ميشود و بايد درستها، نادرستها، بايدها و نبايدهاي آن بيان گردد. متأسفانه در جامعه امروز ما شاهد بداخلاقيهاي زيادي در امر رانندگي هستيم كه نيازمند اصلاح است. اين بداخلاقيها، بخشي به دليل نگاه صرفاً قانوني به رانندگي و عدم نگاه اخلاقي به آن از سوي مردم و سازمانهاي مربوط است.
بخشي نيز به دليل عدم ورود استادان اخلاق و متوليان علمي و فرهنگي به اين حوزه و عدم بيان مسائل اخلاقي در رانندگي توسط آنها است.روش تحقيق، بخشي تجربي و مبتني بر مشاهدات شخصي از بداخلاقيها و نقض اصول اخلاقي توسط رانندگان است و بخشي نيز توصيفي- تحليلي است كه با مطالعه كتابهاي اخلاقي به تبيين و تحليل اصول اخلاقي كاربردي در رانندگي براي اصلاح اين بد اخلاقيها ميپردازد.
تعريف اخلاق رانندگي
مراد از اخلاق رانندگي، بيان قوانين راهنمايي و رانندگي و بيان مهارتها و اصول فني رانندگي نيست، بلكه بيان آن دسته از قوانين و اصول اخلاقي است كه به هنگام رانندگي، به عنوان يك فاعل اخلاقي بايد آنها را رعايت كرد.
مراد از اخلاق رانندگي، بيان بايدها و نبايدهاي اخلاقي در امر رانندگي است؛ بيان مسائلي كه يا در قوانين راهنمايي و رانندگي بيان نشده است؛ يعني به لحاظ قانوني انجام دادن يا ندادن آن اعمال جايز است، ولي به لحاظ اخلاقي ممكن است انجام آنها الزامي يا ممنوع باشد. اگر هم در قانون ذكر شده است، مسائلي هستند كه اصالتاً متعلق به اخلاق ميباشد.
اين اخلاق است كه بايدها و نبايدهاي آنها را تعيين ميكند، اعم از اينكه قانوني مطابق آن وضع شده باشد يا نه.
لزوم نگاه اخلاقي به رانندگي
به نظر ميرسد، دليل اصلي بروز ناهنجاريها در امر رانندگي، نگاه قانوني به رانندگي، و نه نگاه اخلاقي به آن است، يعني رانندگان وسايل نقليه، رانندگي را امري ميدانند كه تحت ضوابط قانوني است و مسئول اجراي اين قوانين، پليس راهنمايي و رانندگي است.
از اينرو، زماني كه پليسي در كار نباشد، نيازي به اجراي قوانين راهنمايي و رانندگي نيست. اما اگر اين نوع نگاهِ نادرست اصلاح شود، رانندگي مانند امور ديگر زندگي، تحت قوانين اخلاقي است كه مجري آن وجدان اخلاقي انسانهاست. تخلف از قوانين رانندگي، تخلف از اصول اخلاقي است كه موجب تنزل از مقام انسانيت است. حضور يا عدم حضور پليس، نقشي در رعايت قوانين رانندگي نخواهد داشت. رانندگان با نگاه اخلاقي خود را ملزم به رعايت آن خواهند دانست.
فرار از پليس راهنمايي ممكن است، ولي فرار از وجدان اخلاقي ممكن نيست. بر اساس اين نوع نگاه، رعايت قوانين راهنمايي و رانندگي، نه تنها يك الزام قانوني و اجتماعي است، كه تخلف از آن موجب جريمه است، بلكه فراتر از آن، يك الزام اخلاقي است كه تخلف از آن موجب نكوهش و مذمت اخلاقي از جانب وجدان شخصي و اجتماعي است.
نتیجه گیری
از آنجا كه استفاده از وسايل نقليه يكي از ضروريات زندگي جديد شده است، تبيين اصول اخلاقي رانندگي و بايدها و نبايدهاي اخلاقي آن، در كنار بيان قوانين راهنمايي و رانندگي امري ضروري است؛ چرا كه بسياري از اعمال غيراخلاقي در رانندگي مشاهده ميشود كه يا اصلاً در مورد آنها قانوني وضع نشده است و يا وضع قانون براي آنها غيرممكن و ناكارآمد است. بنابراين، تنها از طريق اخلاق و وجدان انساني است كه ميتوان رانندگان را به ترك اين اعمال غيراخلاقي و رعايت اصول اخلاقي در رانندگي ترغيب كرد. از اينرو، به نظر ميرسد، رانندگي يكي از حوزههايي است كه اخلاق حرفهاي بايد در آن وارد شود و بايدها و نبايدهاي آن را بيان نمايد.
همان طور كه عدم رعايت اصول اخلاقي در ساير شئون زندگي، ابتدا توسط عقل يا وجدان اخلاقي خود شخص و سپس، توسط انسانهاي ديگر محكوم ميشود و مورد نكوهش قرار ميگيرد. عدم رعايت قوانين رانندگي نيز ابتدا از جانب عقل و وجدان فرد و سپس جامعه، محكوم و مورد نكوهش خواهد بود.