با توجه به روند رو به رشد وقوع بحران ها در سازمانها كه امري نيز اجتناب ناپذير ميباشد و بمنظور مقابله با آنها براي موقعيتهاي بحران برنامه ربزي در هر سازمان لازمست لذا در بحران ها علل شكست و موفقيت ها مي بايستي بررسي شود در اين رابطه بايد به نكات مشروحه زير توجه نمود
-در مرحله اول در بحران ها بايد روشها و سازماندهي هايي كه جايي مناسب داشته باشند در نظر گرفته تا خطرات را به حداقل رساند درگام بعدي در موقع ايجاد بحران فرصتهاي مناسب را به حداكثر بايد رساند
بايد در مرحله بعدي در بحران ها براي مقابله با آن به برنامه هاي آموزشي توجه نمود .در غير اينصورت بحران ها تشديد و خسارات وارده به سازمانها غير قابل تصور بوده و صدمات جبران ناپذيري را موجب ميشود. بهرحال مي توان به راهكار مبارزه با بحران ها بموقع پرداخت
مديريت بحران
بحران ها در سازمانها نيز بايد مديريت شوند در حقيقت فقدان توجه به مشكلات در سازمانها بحرانها را افزايش مي دهد لذا توجه به موارد زير الزامي ميباشد
-بي توجهي به بحران ايجاد بحران نموده و آنرا تشديد مي نمايد
-بنگاههاي اقتصادي در حال حاضر نبايد برنامه ريزيهاي خود را فقط به چشم اندازه هاو بحثهاي عقلايي در همه جهات چه موافق و چه مخالف در نظر بگيرند بلكه بايد خود را بجاي درگير يكسري احساسات عميق ، غرايز نيمه هشيار ، حركات حساب شده را نيز هدايت نمايند
- يك جريان جنبش حمايت از حقوق مصرف كننده براي ايجاد بحران هايي در ارتباط با مباحثي چون سلامتي تغذيه و امنيت ، محيط زيست و برقراري ارتباط مداوم از طريق انتظارات افكار عمومي در قبال تغييرات پاسخگو بوده و تحت فشار بيشتر قرار دارند
-سازمانهايي بيشتر تحت فشار قرار دارند كه ارزشهاي عمومي بسرعت در حال تغيير و انتظارات رو به افزايش و تقاضاها براي مشورت عمومي و افزايش تعداد رسانه هاي خبري سمج را درك نمايند. و بتوانند بحران ها را تمهيدات صحيح و ويژه اي اعمال نموده و بموقع حل نمايند
-آنچه جامعه و سازمان پر خطر ناميده مي شود بيان كننده الگوهاي جديد ، نگراني ها و كشمكش هاي عمومي و حتي برخي موارد سياسي است كه طي تغييرات اجتماعي مداوم و بي ثباتي نو آوريهاي صنعتي و بدعت تكنولوژيكي كاهش توجه علمي بوجود آمده است در اين راستا مي بايستي به موقع بحران ها را شناسايي نموده و آنرا بموقع تقليل داد .
- برنامه ريزي براي مديريت ، موقعيتهاي بحراني ، يك بخش مهم روند برنامه ريزي استراتژيك هر سازمان است و اهميت ارتباطات هدايت شده در مواجهه با بحران ها براي حفظ و بالابردن اعتبار تشكيلات مورد توجه قرارگرفته است . درحقيقت شرايط هر بحران را درك نموده و جهت مقابله با آن اقدامات منطبق با منطق را صورت داد .
مراحل يك بحران
هر بحران داراي مراحلي بشرح زير مي باشد
1-احساس خطر نمودن مانند رانندگي نمودن – كار در كارخانه و دستگاههاي پر خطركه ممكن است براي هر يك از افراد سازمان و يا براي هر سازمان اتفاق بيفتد از طرفي تغيير عقايد بسيار سخت تغيير پيدا مي نمايد لذا درك خطرات در مواقعي دشوار است لذا كارهايي كه سود و زيان آگاهانه وغير آگاهانه دارند همانند ايمني غذا و سلامتي در محيط استفاده از مواد شيميايي منبع اطلاعات مواد مصرف كننده اي كه ايجاد گيجي مي نمايد و مسايل زيست محيطي از مواردي هستند كه ايجاد بحران مي نمايند همچنين هيجان از بين عوامل تغيير بحران بسيار قوي است كه شامل هيجانات عمومي –هيجانات حقوقي – رسانه هاي گروهي – فرمولهاي سياسي ميباشند
2- تغيير ذهنيت افكار عمومي در رابطه با بزرگي و كوچكي خبر واقعي و يا دروغ مي تواند بحران ايجاد نمايد لذا ايجاد و اعتماد در تعهد به كنترل و جلوگيري از ريسك در جامعه و سازمانها بسيار حائز اهميت ميباشد و مي تواند به كاهش بحران كمك نمايد و بايد تمهيداتي در زمينه جلب اعتماد بمنظور حل بحران ها در بين افراد يك سازمان بوجود آورد
3-اصولاً پي آمدهاي هر پديده غير قابل پيش بيني هر چند مصيبت بار مي توانند هميشه از نظر هزينه آسيب وارد نمايند معهذا زمينه هايي ايجاد نمود كه در مواقع حوادث و بحران ها در جهت مهار بحران ها و كاهش هزينه ها بموقع اقدام نمود لذا حادثه هاي غير قابل پيش بيني حوادث غير مترقبه زلزله و سيل بسيار خطرناك و همواره با آسيب هاي مادي و رواني و روحي فراواني روبرو ميباشد
مراحل مديريت بحران
مديريت بحران داراي مراحلي به شرح زير مي باشد
- فرايند پيش بيني بحران
- پيشگيري از وقوع بحران
- مداخله و هدايت بحران
- سالم سازي بعد از وقوع بحران
اين مراحل به صورت فرآيند بوده و پس از وقوع بحران جهت مهار آن اقدام مي گردد
مدلهاي مديريت بحران ها ي فراگير
در مديريت بحران ها در سازمانها مدل هائي نيز وجود دارد كه به شرح زير مي باشد
1- پيش بيني استراتژيك
2- برنامه ريزي اقتضائي
3- تجزيه و تحليل مسائل بحران
4- تجزيه و تحليل سناريو
5- مدل مديريت بحران
6- مدل واكنش
7- چرخه عمر بحران
در اين رابطه مراحل چرخه عمر بحران نيز مي تواند موارد زير باشد
1- مرحله ايجاد شوك
2- مرحله وخامت بحران
3- مرحله مزمن شدن بحران
4- مرحله مهار يا حل بحران
كه بدين ترتيب تجزيه و تحليل مسائل بحران باتوجه به مراتب مشروحه زير قابل طرح مي باشد
1- تشخيص و تعريف مسئله
2- تعيين معيارها و شاخص ها
3- شناسائي وابداع گزينه ها
4- ارزيابي گزينه ها
5- انتخاب يك گزينه
لذا در حل مشكلات بحران انواع سناريو ها قابل طرح بوده كه از پيش قابل طراحي مي باشد و در صورت رعايت كامل بحران ها حل مي شود
1- سناريوي بدون شگفتي
2- سناريوي خوش بينانه
3- سناريوي بد بينانه
4- سناريوي فاجعه
5- سناريوي معجزه
درمراحل روشهاي مديريت بحران نيز بايد به نكات زير توجه شود كه بحران ها به موقع مهار شوند
1- نگاه ساختاري شامل: قوانين و مقررات و ساختار سازمان
2- نگاه رفتاري شامل : فرايند مديريت برنامه ريزي سازماندهي رهبري
3- نگاه كاركردي شامل : رسالت اهداف ، برنامه هاي سازمان